Veelgestelde vragen over vaccineren

Niemand in Nederland kan gedwongen worden een vaccinatie te nemen. Wel kan vaccinatie bijdragen aan goede en veilige zorg. Zorgmedewerkers werden niet voor niets als eerste gevaccineerd: vooral hun vaccinatie draagt bij aan het indammen van het virus en daarmee aan de bescherming van kwetsbare mensen.

Voor een zorgaanbieder is het van belang om te weten of hun werknemers zijn gevaccineerd. Op dit moment mogen werkgevers in de zorg wel aan hun werknemers vragen of ze gevaccineerd zijn. Maar ze mogen dit niet registreren. En werknemers hoeven geen antwoord te geven.

De bedrijfsarts mag deze gegevens wel registreren. Maar ze hebben beroepsgeheim. Ze mogen individuele vaccinaties alleen met toestemming doorgeven aan de werkgever. De bedrijfsarts kan wel bij de werkgever aangeven dat voor een bepaalde persoon aangepaste werkzaamheden moeten worden gezocht, afhankelijk van de situatie. De bedrijfsarts mag hiervan zonder toestemming van de werknemer niet de reden vertellen aan de werkgever. Ook kunnen bedrijfsartsen op organisatieniveau de uiteindelijke vaccinatiegraad melden aan de werkgever. Zo kunnen op organisatieniveau maatregelen genomen worden om zo veilig mogelijke zorg te bieden, en veilige arbeidsomstandigheden voor werknemers.

De werkgever (zorgaanbieder) is verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening en moet de risico’s voor besmetting zo klein mogelijk maken. Als de werkgever niet weet of een werknemer wel of niet gevaccineerd is, kan deze besluiten de werknemer andere werkzaamheden te laten verrichten indien zijn inschatting is dat de veiligheid in het geding is.  

Daarnaast is de werknemer verantwoordelijk om goede en veilige zorg te leveren conform de geldende normen en richtlijnen. 

Het staat een werknemer overigens altijd vrij om informatie over de vaccinatiestatus vrijwillig mondeling te verstrekken aan zijn werkgever.

Uw werkgever mag aan u vragen of u gevaccineerd bent. Maar uw werkgever mag dit niet registreren, ook niet als u hiervoor toestemming zou verlenen. U hoeft ook geen antwoord te geven. 

De bedrijfsarts mag wel registeren dat u bent gevaccineerd. Maar hij heeft beroepsgeheim. Hij mag deze gegevens daarom alleen met uw werkgever delen als u daar toestemming voor geeft. De bedrijfsarts kan wel bij de werkgever aangeven dat voor een bepaalde persoon aangepaste werkzaamheden moeten worden gezocht, afhankelijk van de situatie. De bedrijfsarts mag hiervan zonder toestemming van de werknemer niet de reden vertellen aan de werkgever. Ook kunnen bedrijfsartsen op organisatieniveau de uiteindelijke vaccinatiegraad melden aan de werkgever. Zo kunnen op organisatieniveau maatregelen genomen worden om zo veilig mogelijke zorg te bieden, en veilige arbeidsomstandigheden voor werknemers. 

Voor het borgen en het inrichten van goede en veilige zorg is het voor een zorgaanbieder van belang te weten of zijn of haar werknemers zijn gevaccineerd of niet. Op dit moment is er geen expliciete wettelijke grondslag voor werkgevers om deze gegevens van werknemers te registreren.

Indien je (mogelijk) een vervalst vaccin bent tegengekomen, verzoeken wij je dit te melden bij het het Landelijk Meldpunt Zorg van de IGJ.  
Fabrikanten, groothandels, apotheken en apotheekhoudenden kunnen hiervoor gebruik maken van het meldformulier ‘Vervalste geneesmiddelen’. Dit staat bij Melden en aanvragen voor professionals.

Het RIVM is verantwoordelijk voor de logistiek omtrent de verspreiding van de vaccins (bestelling en distributie van de vaccins en materialen naar de vaccinatielocatie). Gebruik daarom alleen vaccins die afkomstig zijn van het RIVM, niet van andere partijen of platforms. 

Niemand in Nederland kan gedwongen worden een vaccinatie te nemen. Wel kan vaccinatie bijdragen aan goede en veilige zorg. Zorgmedewerkers werden niet voor niets als eerste gevaccineerd: vooral hun vaccinatie draagt bij aan het indammen van het virus en daarmee aan de bescherming van kwetsbare mensen. Zorgaanbieders moeten hun best doen zoveel mogelijk medewerkers te motiveren voor de vaccinatie.

Een werkgever heeft geen wettelijke grondslag om medische gegevens van zijn werknemers te registreren. Ook kan de werkgever geen toestemming vragen aan de werknemer om diens vaccinatie te registeren. 

Een bedrijfsarts mag dit soort gegevens vanwege zijn beroepsgeheim wél registreren. De bedrijfsarts kan bij de werkgever aangeven dat voor een bepaalde persoon aangepaste werkzaamheden moeten worden gezocht, altijd afhankelijk van de situatie. De bedrijfsarts mag de reden hiervan niet vertellen aan de werkgever, tenzij de werknemer hier toestemming voor geeft.

Als zorgaanbieder kunt u medewerkers niet dwingen tot vaccinatie; daar is geen wettelijke grondslag voor.
Op dit moment gelden voor alle medewerkers, gevaccineerd en niet-gevaccineerd, dezelfde richtlijnen en voorzorgsmaatregelen. Het is wel belangrijk dat u als aanbieder een plan maakt over hoe u binnen uw instelling omgaat met niet-gevaccineerde medewerkers en hier helder over communiceert.  

De afwegingen die u maakt over de wijze waarop u niet-gevaccineerde medewerkers inzet, moeten uiteindelijk leiden tot het bieden van goede en veilige zorg. Er moeten hierbij afwegingen gemaakt worden tussen enerzijds de bescherming van kwetsbare patiënten en cliënten en anderzijds de vrijheid van de individuele zorgmedewerkers om zich niet te laten vaccineren.

De IGJ vindt het belangrijk dat hierin de juiste afwegingen worden gemaakt. Dat betekent dat de IGJ de wijze waarop een zorginstelling deze beide belangen afweegt, om te komen tot goede en veilige zorg, meeneemt in haar toezicht. 

Meer informatie is te vinden in onze factsheet over dit onderwerp. 

In de gehandicaptenzorg en in de verpleeghuizen is het mogelijk dat er cliënten wonen waar de specialist ouderengeneeskundige of arts voor verstandelijk gehandicapten het hoofdbehandelaarschap heeft én cliënten van wie de huisarts de hoofdbehandelaar is.

In sommige woonvormen zullen er zelfs meerdere huisartsen die verantwoordelijkheid hebben. Hierdoor kan het voorkomen dat cliënten op verschillende momenten ingeroosterd worden voor hun  vaccinatie.

Voor de uitvoering van de vaccinaties gelden de uitvoeringsrichtlijn en de werkinstructie van het RIVM. Gezien de omstandigheden van de pandemie vindt de inspectie dat zorgaanbieders hun eigen onderbouwde afweging mogen maken die nodig is om vaccineren en zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Veilige en verantwoorde toediening staan daarbij voorop. Dit kan alleen wanneer er goede afstemming is tussen de verschillende artsen en ook met de bestuurders. Zij hebben hier een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Belangrijke aandachtspunten bij het inregelen van het proces zijn:

• dat er afstemming is over de bestelling en er geen dubbelingen zijn;
• dat artsen elkaars patiënten mogen vaccineren; 
• dat de toestemming van de cliënt of zijn vertegenwoordiging in orde is;
• dat medische gegevens gedeeld worden (met name in verband met contra-indicaties voor de vaccinatie);
• dat de vaccinaties op de juist manier lokaal en centraal geregistreerd wordt.

Hierover zijn afspraken gemaakt met beroeps- en brancheorganisaties.

Informatie over dwang in de zorg en vaccineren vindt u op deze pagina. 

Het kan gebeuren dat u verzorgd wordt door iemand die niet is gevaccineerd, maar in de regel bent u daarvan niet op de hoogte. Daarbij geldt dat niemand gedwongen kan worden een vaccinatie te nemen, ook zorgverleners niet. De zorgaanbieder is verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening en moet de risico’s voor eventuele besmetting zo klein mogelijk maken. Voor niet-gevaccineerd personeel kan de werkgever extra beschermende maatregelen hebben genomen. Los daarvan kunt u uw eventuele zorgen altijd bespreken met uw behandelaar.

Vaccinatie is niet verplicht en mensen mogen ook niet gedwongen worden zich te vaccineren. Bezoek is daarnaast belangrijk voor het welzijn van cliënten. Het beperken van bezoek heeft grote gevolgen voor cliënten en hun naasten. Voor gevaccineerden gelden dezelfde maatregelen als voor mensen die niet gevaccineerd zijn.
Het is daarom niet wenselijk dat bezoekers worden geweigerd alleen omdat zij niet zijn gevaccineerd en bezoekers hoeven dat ook niet kenbaar te maken bij de zorgaanbieder. In sommige gevallen mogen zorgaanbieders wel algemene beperkingen of voorwaarden stellen aan bezoek.

Wanneer mogen beperkingen wel?

In de wet staat dat zorgaanbieders voorwaarden mogen stellen aan de toegang van personen tot een zorglocatie om zo de verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Hierbij moet de zorgaanbieder wel met een aantal zaken rekening houden:

• Er moet een zorgvuldige afweging worden gemaakt waarbij ook mee moet worden gewogen wat bij de cliënt past en wat de cliënt nodig heeft. 
• De beperkingen of voorwaarden moeten in verhouding zijn met het doel dat de zorgaanbieder wil bereiken. 
• In de wet staan een aantal uitzonderingen. Personen die onder die uitzonderingen vallen moeten ook bij bezoekbeperkingen toegang blijven houden tot de instelling en cliënten. Bijvoorbeeld mantelzorgers en patiënten-/ en cliëntenvertrouwenspersonen.
• Brancheverenigingen willen zorgaanbieders helpen bij het nemen van beslissingen over hoe om te gaan met bezoek in coronatijd. Daarom hebben zij hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders te ondersteunen. Deze zijn terug te vinden op de websites van de brancheverenigingen. De zorgaanbieder dient deze te gebruiken bij het maken van haar afweging. 

Wat kan ik doen?

Bent u zelf cliënt of is een van uw naasten cliënt van een zorginstelling en bent u het niet eens met bezoekbeperkingen- of voorwaarden door een zorgaanbieder? Ga dan eerst in gesprek met de zorgaanbieder. Op onze website vindt u handige tips voor zo’n gesprek. Leidt dit niet tot een oplossing? Dan kunt u contact zoeken met de cliëntenraad of een klacht indienen via de klachtenregeling van de zorgaanbieder. Wilt u advies over wat u kunt doen met uw klacht? Neem dan contact op met het Landelijk Meldpunt Zorg. 

Dagbesteding is belangrijk voor cliënten. Het beperken van de dagopvang heeft grote gevolgen voor hen. Vaccinatie is daarnaast niet verplicht en mensen mogen niet gedwongen worden zich te vaccineren. Het is ook niet wenselijk dat cliënten niet naar de dagbesteding mogen, alleen omdat zij niet zijn gevaccineerd. De (algemene) maatregelen  zoals 1 ½ meter afstand en regelmatig handen wassen, zijn ook voor dagbesteding belangrijk om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Voor gevaccineerden gelden dezelfde maatregelen als voor mensen die niet gevaccineerd zijn. 

Maatwerk is belangrijk

Zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor het bieden van goede en veilige zorg. Op de dagbesteding zijn mogelijk ook kwetsbare cliënten aanwezig. Zij hebben een grotere kans om ernstig ziek te worden als ze besmet zijn met het coronavirus dan anderen. Daarnaast bestaan er soms grote verschillen tussen de cliënten die op dezelfde locatie dagbesteding krijgen. Maatwerk is dus belangrijk. Zorgaanbieders moeten daarom samen met cliënten en hun naasten afwegen wat mogelijk, haalbaar en wenselijk is. Door verschillende brancheverenigingen zijn hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders bij deze afweging te helpen. 

Beperkingen

In de wet staat dat zorgaanbieders voorwaarden mogen stellen aan de toegang van personen tot een zorglocatie om zo de verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Dit geldt ook voor locaties waar dagbesteding wordt gegeven. Hierbij moet de zorgaanbieder wel met een aantal zaken rekening houden:

• De zorgaanbieder moet een zorgvuldige afweging maken, waarbij ze ook meewegen wat past bij de cliënt en wat de cliënt nodig heeft. 
• De beperkingen of voorwaarden moeten in verhouding zijn met het doel dat de zorgaanbieder wil bereiken. 
• In de wet staan een aantal uitzonderingen. Personen die onder die uitzonderingen vallen, moeten ook bij bezoekbeperkingen toegang blijven houden tot de instelling en cliënten. Bijvoorbeeld mantelzorgers en patiënten-/ en cliëntenvertrouwenspersonen.
• Brancheverenigingen willen zorgaanbieders helpen bij het nemen van beslissingen over hoe om te gaan met dagbesteding in coronatijd. Daarom hebben zij hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders te ondersteunen. Deze zijn terug te vinden op de websites van de brancheverenigingen. De zorgaanbieder dient deze te gebruiken bij het maken van haar afweging. 

Wanneer besloten wordt tijdelijk af te wijken van de gebruikelijke wijze van dagbesteding, verwacht de inspectie dat de zorgaanbieder samen met de cliënt en diens naasten zoekt naar een alternatieve vorm van dagbesteding die past bij de situatie van de cliënt. 

Wat kan ik doen?

Bent u zelf cliënt of is een van uw naasten cliënt van een zorginstelling en bent u het niet eens met bezoekbeperkingen- of voorwaarden door een zorgaanbieder? Ga dan eerst in gesprek met de zorgaanbieder. Op onze website vindt u handige tips voor zo’n gesprek. Leidt dit niet tot een oplossing? Dan kunt u contact zoeken met de cliëntenraad of een klacht indienen via de klachtenregeling van de zorgaanbieder. Wilt u advies over wat u kunt doen met uw klacht? Neem dan contact op met het Landelijk Meldpunt Zorg. 

IGJ houdt toezicht op goede en veilige zorg. Dat betekent in het geval van vaccineren onder meer dat we toezichthouden op de kwaliteit en veiligheid van het vaccin en op het vaccineren zelf. Meer over ons toezicht op vaccins en geneesmiddelen is te vinden op deze en andere pagina’s binnen igj.nl. Ons toezicht op het vaccineren gaat bijvoorbeeld over degene die de vaccinatie zet: is deze persoon daartoe bevoegd en bekwaam? Maar ook of er op de locatie hygiënisch wordt gewerkt en het vaccin goed wordt vervoerd en bewaard. En of de eventuele bijwerkingen van het vaccin goed opgespoord en geregistreerd worden.

Een hoge vaccinatiegraad is heel belangrijk om de verspreiding van het virus in te kunnen dammen. Vertrouwen in de kwaliteit en veiligheid van het vaccin is daarom heel belangrijk. Eerlijke en open informatie draagt daar aan bij, zowel over de voordelen van het vaccin als over de risico’s. Verkeerde informatie (desinformatie) brengt het vertrouwen schade toe.

Als de informatie wordt verspreid door iemand met een BIG-registratie spreken we deze persoon daar op aan. Als het nodig is treden we strenger op. Meer informatie is te lezen in ons nieuwsbericht over hoe de inspectie optreedt tegen artsen die onjuiste informatie verspreiden over corona.  

Nee, de COVID-19-vaccins worden uitsluitend verspreid via het RIVM en toegediend aan mensen die hiervoor opgeroepen worden.

Wordt u via een andere route een COVID-19-vaccin aangeboden, dan kan er sprake zijn van illegale vaccins of nepvaccins. Het is niet verstandig hier gebruik van te maken omdat dit grote medische risico’s met zich mee kan brengen. De Europese inspectiediensten zijn alert op aanbod van illegale vaccins. Zorgprofessionals kunnen hierover een melding doen via het Meldpunt IGJ.

Fabrikanten, groothandels, apotheken en apotheekhoudenden kunnen hiervoor gebruik maken van het meldformulier ‘Vervalste geneesmiddelen’. Dit staat bij Melden en aanvragen voor professionals. 

Bent u geen zorgprofessional, maar wilt u wel een melding doen over mogelijk illegaal aanbod? Dit kunt u doen bij het Landelijk Meldpunt Zorg van de IGJ. 

Op de website van het RIVM is actuele informatie te vinden over de werking en geboden bescherming van COVID-19-vaccins. 

Vaccineren is een belangrijk instrument in de strijd tegen het coronavirus. Niemand is verplicht zich te laten vaccineren. Dat respecteert de IGJ helemaal. Maar zorgverleners die goede en veilige zorg willen verlenen doen er volgens de IGJ goed aan voor vaccinatie te kiezen. 
Zie het IGJ-nieuwsbericht.

De IGJ neemt in haar toezicht mee hoe zorgaanbieders goede en veilige zorg bereiken met de inzet van personeel dat vaak wel en soms niet gevaccineerd is.