Veelgestelde vragen over vaccineren

Wie goede en veilige zorg wil verlenen, zou voor de vaccinatie moeten kiezen. Iedereen heeft er profijt van als zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren. Zorgmedewerkers worden niet voor niets als eerste gevaccineerd: vooral hun vaccinatie draagt bij aan het indammen van de verspreiding van het virus.

Tegelijkertijd kan niemand gedwongen worden een vaccinatie te nemen. Wel kan het zijn dat u andere taken krijgt, waardoor u niet meer met kwetsbare mensen werkt. Of u werkt met extra beschermende maatregelen.

Indien je (mogelijk) een vervalst vaccin bent tegengekomen, verzoeken wij je dit te melden bij het het Landelijk Meldpunt Zorg van de IGJ.  
Fabrikanten, groothandels, apotheken en apotheekhoudenden kunnen hiervoor gebruik maken van het meldformulier ‘Vervalste geneesmiddelen’. Dit staat bij Melden en aanvragen voor professionals.

Het RIVM is verantwoordelijk voor de logistiek omtrent de verspreiding van de vaccins (bestelling en distributie van de vaccins en materialen naar de vaccinatielocatie), alsook de beveiliging van dit proces en de locaties. Gebruik daarom alleen vaccins die afkomstig zijn van het RIVM, niet van andere partijen of platforms. 

Voor een zorgaanbieder is het van belang om te weten of hun werknemers zijn gevaccineerd. Echter, op dit moment mag de werkgever niet vragen aan de werknemer of hij zich heeft gevaccineerd. Mocht de werkgever het toch vragen dan hoeft de werknemer dit dus niet mede te delen. Op dit moment is er geen expliciete wettelijke grondslag voor werkgevers om deze gegevens van werknemers te registreren. 

De bedrijfsarts mag dit wel vragen en mag deze gegevens ook registreren. De bedrijfsarts mag deze informatie niet delen met de werkgever.  

De werkgever (zorgaanbieder) is verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening en moet op allerlei manieren proberen de risico’s voor besmetting zo klein mogelijk te maken. Als de werkgever niet weet of een werknemer wel of niet gevaccineerd is, kan een werkgever besluiten deze werknemer andere werkzaamheden te laten verrichten indien zijn inschatting is dat de veiligheid in het geding is.  
Daarnaast betekent dit dat een grote verantwoordelijkheid rust op de werknemer om te borgen dat door hem/haar goede en veilige zorg wordt geleverd conform de geldende normen en richtlijnen. 

Het staat een werknemer overigens altijd vrij om deze informatie vrijwillig mondeling te verstrekken aan zijn werkgever.

Een werkgever mag geen medische gegevens van zijn personeel verwerken, ook niet als u hiervoor toestemming zou verlenen. Een werkgever mag u dus ook geen toestemming vragen om uw eventuele vaccinatie in de IT-systemen van de werkgever te registreren. Een gegeven toestemming is namelijk niet geldig als deze niet in vrijheid kan worden gegeven. In de relatie werkgever-werknemer is sprake van een gezagsverhouding waardoor wordt aangenomen dat de toestemming niet in vrijheid kan worden gegeven. 

Een bedrijfsarts mag vanwege zijn beroepsgeheim wél registreren dat u bent gevaccineerd. Maar hij mag deze gegevens niet met uw werkgever delen. De bedrijfsarts kan wel bij de werkgever aangeven dat voor een bepaalde persoon aangepaste werkzaamheden moeten worden gezocht, als er sprake is van geen vaccinatie en altijd afhankelijk van de situatie. De bedrijfsarts mag hiervan niet de reden vertellen aan de werkgever. 

Vaccinatie is zowel van belang voor het individu als voor het collectief. Iedereen heeft er profijt van dat zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren. Voor het borgen en het inrichten van goede en veilige zorg is het voor een werkgever van belang te weten of zijn of haar werknemers zijn gevaccineerd of niet. Op dit moment is er geen expliciete wettelijke grondslag voor werkgevers om deze gegevens van werknemers te registreren.

Dit betekent dat een grote verantwoordelijkheid rust op de werknemer om te borgen dat door hem/haar goede en veilige zorg wordt geleverd conform de geldende normen en richtlijnen. 

Het is wel mogelijk uw werkgever vrijwillig te informeren over het al dan niet gevaccineerd zijn. 

Wie goede en veilige zorg wil verlenen, zou voor de vaccinatie moeten kiezen. Iedereen heeft er profijt van als zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren. Zorgmedewerkers worden niet voor niets als eerste gevaccineerd: vooral hun vaccinatie draagt bij aan het indammen van de verspreiding van het virus. Zorgaanbieders moeten hun best doen zoveel mogelijk medewerkers te motiveren voor de vaccinatie.

Tegelijkertijd kan niemand gedwongen worden een vaccinatie te nemen. Zorgaanbieders moeten goed nadenken over hoe zij omgaan met medewerkers die zich niet willen vaccineren en daar vooraf al duidelijk over zijn. Zorgmedewerkers die zich niet willen laten vaccineren kunnen bijvoorbeeld andere taken krijgen, waardoor zij niet meer met kwetsbare mensen werken. Of ze kunnen werken met extra beschermende maatregelen.

In de gehandicaptenzorg en in de verpleeghuizen is het mogelijk dat er cliënten wonen waar de specialist ouderengeneeskundige of arts voor verstandelijk gehandicapten het hoofdbehandelaarschap heeft én cliënten van wie de huisarts de hoofdbehandelaar is.

In sommige woonvormen zullen er zelfs meerdere huisartsen die verantwoordelijkheid hebben. Hierdoor kan het voorkomen dat cliënten op verschillende momenten ingeroosterd worden voor hun  vaccinatie.

Voor de uitvoering van de vaccinaties gelden de uitvoeringsrichtlijn en de werkinstructie van het RIVM. Gezien de omstandigheden van de pandemie vindt de inspectie dat zorgaanbieders hun eigen onderbouwde afweging mogen maken die nodig is om vaccineren met zo min mogelijk spillage en zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Veilige en verantwoorde toediening staan daarbij voorop. Dit kan alleen wanneer er goede afstemming is tussen de verschillende artsen en ook met de bestuurders. Zij hebben hier een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Belangrijke aandachtspunten bij het inregelen van het proces zijn:

• dat er afstemming is over de bestelling en er geen dubbelingen zijn;
• dat artsen elkaars patiënten mogen vaccineren; 
• dat de toestemming van de cliënt of zijn vertegenwoordiging in orde is;
• dat medische gegevens gedeeld worden (met name in verband met contra-indicaties voor de vaccinatie);
• dat de vaccinaties op de juist manier lokaal en centraal geregistreerd wordt.

Hierover zijn afspraken gemaakt met beroeps- en brancheorganisaties.

Maak een plan om het verspillen van overgebleven vaccin te voorkomen. Volg hiervoor de actuele werkinstructie van het RIVM. Hierin staat nu dat dit vaccin is voor: 

1. Cliënten op locatie die in aanmerking zouden komen voor Moderna via de huisarts;
2. Ambulante cliënten boven de 60 op locatie;
3. Ambulante cliënten onder de 60 op locatie;
4. Eigen personeel eerst de prikkers, dan cohortmedewerkers, dan overigen.

Als er niet voldoende vaccin is voor de tweede prik mag hiervoor een afspraak gemaakt worden bij de GGD.  Uiteraard moet ook iedereen in het BBRA worden geregistreerd.

De IGJ begrijpt dat zorgaanbieders in de huidige situatie voor onverwachte problemen gesteld kunnen worden bij het vervoer van vaccinflesjes, waarvoor onder grote tijdsdruk een passende oplossing moet worden gevonden.

Om de veiligheid en werkzaamheid van coronavaccins te garanderen, is het van groot belang dat vaccins op de juiste manier beheerd worden, hieronder valt ook het vervoer. Het RIVM heeft daarom aandachtspunten opgesteld. Deze staan bij de ‘Werkinstructie vaccinatie cliënten eigen medische dienst’ op de website van het RIVM. 

Het is belangrijk dat het risico op beschadiging van de vaccins wordt voorkomen. Vaccins moeten beschermd worden tegen onverhoedse bewegingen. Daarnaast moet de temperatuur van de vaccins moet ook tijdens het vervoer tussen de 2°C en 8°C blijven. Verpak de vaccins dus zo, dat de flesjes niet los kunnen bewegen en controleer de temperatuur tijdens het vervoer bij de flesjes.

Een werkgever heeft geen wettelijke grondslag om medische gegevens van zijn werknemers te verwerken en dus ook niet te registreren. Ook kan de werkgever geen toestemming vragen aan de werknemer om diens vaccinatie te registeren. De arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer staat hier in de weg, waardoor de toestemming niet geacht kan worden vrijelijk te zijn gegeven. 

Een bedrijfsarts mag dit soort gegevens vanwege zijn beroepsgeheim wél registreren. De bedrijfsarts kan bij de werkgever aangeven dat voor een bepaalde persoon, indien sprake is van geen vaccinatie, aangepaste werkzaamheden moeten worden gezocht, altijd afhankelijk van de situatie. De bedrijfsarts mag de reden hiervan niet vertellen aan de werkgever. 

Vaccinatie is zowel van belang voor het individu als voor het collectief. Iedereen heeft er profijt van dat zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren. Voor het borgen en inrichten van goede en veilige zorg is het voor een werkgever van belang te weten of zijn werknemers zijn gevaccineerd of niet. Toch biedt de wet de werkgever hier op dit moment geen ruimte voor. Dit betekent dat op de werknemer een grote verantwoordelijkheid rust om te borgen dat goede en veilige zorg wordt geleverd conform de geldende normen en richtlijnen. 

Een werknemer mag uiteraard altijd wel zelf vrijwillig de werkgever informeren of hij al dan niet gevaccineerd is. 

Als zorgaanbieder kunt u medewerkers niet dwingen tot vaccinatie; daar is geen wettelijke grondslag voor.

Op dit moment gelden voor alle medewerkers, gevaccineerd en niet gevaccineerd, dezelfde richtlijnen en voorzorgsmaatregelen. Het is wel belangrijk dat u als aanbieder een plan maakt over hoe u binnen uw instelling omgaat met niet gevaccineerde medewerkers en hier helder over communiceert.  

De afwegingen die u over de wijze waarop u niet gevaccineerde medewerkers inzet, moet uiteindelijk leiden tot het bieden van goede en veilige zorg. Er moeten hierbij afwegingen gemaakt worden tussen enerzijds de bescherming van kwetsbare patiënten en cliënten en anderzijds de vrijheid van de individuele zorgmedewerkers om zich niet te laten vaccineren.

De IGJ vindt het belangrijk dat hierin de juiste afwegingen worden gemaakt. Dat betekent dat de IGJ de wijze waarop een zorginstelling deze beide belangen afweegt, om te komen tot goede en veilige zorg, meeneemt in haar toezicht. 

Informatie over dwang in de zorg en vaccineren vindt u op deze pagina. 

Patiënten hoeven niet te tekenen voor een COVID-19 vaccinatie. De enige schriftelijke  toestemming die een patiënt gevraagd kan worden is of hij/zij akkoord gaat met het doorgeven van de vaccinatiegegevens aan het RIVM. De huisarts kan eventueel ook zelf extra informatie geven om de patiënt te informeren. Dit mag er niet toe leiden dat een patiënt voor deze informatie of toestemmingsverlening moet tekenen en dat hij/zij bij niet-tekenen geen vaccinatie krijgt. Dit kan tot ongewenste situaties leiden, zoals verwarring bij patiënten waardoor ze zich mogelijk niet laten vaccineren. Vaccinatie is belangrijk om uit de pandemie te komen.

Wanneer een huisarts om deze toestemming vraagt, kan de IGJ deze arts aanspreken. Patiënten die willen melden dat zij voor hun COVID-19 vaccinatie schriftelijke toestemming (hebben) moeten geven, kunnen dit doen bij het Landelijk Meldpunt Zorg.

Het kan zijn dat uw arts gewetensbezwaren heeft. De arts kan dan weigeren mee te werken aan de COVID-19 vaccinaties. Wel moeten ze dan regelen dat collega huisartsen het COVID-19 vaccineren van hun patiënten overnemen en dat patiënten weten waar ze terecht kunnen.

Wie goede en veilige zorg wil verlenen, zou voor de vaccinatie moeten kiezen. Iedereen heeft er profijt van als zoveel mogelijk mensen zich laten vaccineren. Zorgmedewerkers worden niet voor niets als eerste gevaccineerd: vooral hun vaccinatie draagt bij aan het indammen van de verspreiding van het virus.

Tegelijkertijd kan niemand gedwongen worden een vaccinatie te nemen. Het kan dus gebeuren dat u verzorgd wordt door iemand die niet is gevaccineerd. De zorgaanbieder is verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening en moet op allerlei manieren proberen de risico’s voor besmetting zo klein mogelijk te maken. Voor niet-gevaccineerd personeel kunnen bijvoorbeeld extra beschermende maatregelen worden genomen. Los daarvan kunt u uw zorgen bespreken en samen tot een oplossing komen.

IGJ houdt toezicht op goede en veilige zorg. Dat betekent in het geval van vaccineren onder meer dat we toezichthouden op de kwaliteit en veiligheid van het vaccin en op het vaccineren zelf. Meer over ons toezicht op vaccins en geneesmiddelen is te vinden op deze en andere pagina’s binnen igj.nl. Ons toezicht op het vaccineren gaat bijvoorbeeld over degene die de vaccinatie zet: is deze persoon daartoe bevoegd en bekwaam? Maar ook of er op de locatie hygiënisch wordt gewerkt en het vaccin goed wordt vervoerd en bewaard. En of de eventuele bijwerkingen van het vaccin goed opgespoord en geregistreerd worden.

Een hoge vaccinatiegraad is heel belangrijk om de verspreiding van het virus in te kunnen dammen. Vertrouwen in de kwaliteit en veiligheid van het vaccin is daarom heel belangrijk. Eerlijke en open informatie draagt daar aan bij, zowel over de voordelen van het vaccin als over de risico’s. Verkeerde informatie (desinformatie) brengt het vertrouwen schade toe.

De inspectie werkt in een denktank samen met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), het RIVM en Facebook Nederland om desinformatie over vaccins te voorkomen. Als de informatie wordt verspreid door iemand met een BIG-registratie spreken we deze persoon daar op aan. Als het nodig is treden we strenger op.

Nee, de vaccins worden uitsluitend verspreid via het RIVM en toegediend aan mensen die hiervoor een uitnodiging ontvangen.

Wordt u via een andere route een vaccin aangeboden, dan kan er sprake zijn van illegale vaccins of nepvaccins. Het is niet verstandig hier gebruik van te maken omdat dit grote medische risico’s met zich mee kan brengen. De Europese inspectiediensten zijn alert op eventueel aanbod van illegale vaccins. Meldingen over mogelijk illegaal aanbod kunt u doen bij het Landelijk Meldpunt Zorg van de IGJ. 

Fabrikanten, groothandels, apotheken en apotheekhoudenden kunnen hiervoor gebruik maken van het meldformulier ‘Vervalste geneesmiddelen’. Dit staat bij Melden en aanvragen voor professionals. 

Als u gevaccineerd bent, is de kans groot dat u niet (of minder) ziek wordt na besmetting met het COVID-19-virus.

Uit de eerste onderzoeken blijkt dat het vaccin van BioNTech/Pfizer in 95% van de gevallen werkt (het vaccin werkt bij 95 van de 100 mensen). Dit vaccin is op 21 december 2020 goedgekeurd voor Nederland door het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA). Op 6 januari 2021 is het Moderna vaccin goedgekeurd door het EMA. Dit vaccin biedt bij ruim 94% van de volwassenen bescherming tegen ziekte na besmetting met het coronavirus.

Andere coronavaccins zeggen tot 90% bescherming te bieden. De onderzoeken en goedkeuringen van deze vaccins door het EMA lopen nog. De resultaten van deze onderzoeken zijn dan ook nog niet bekend.

Op dit moment weten we nog niet of u anderen kunt besmetten als u bent gevaccineerd. Ook weten we nog niet hoelang de vaccinatie werkzaam is. Daarom wordt het zekere voor het onzekere genomen: voor gevaccineerde personen gelden voorlopig dezelfde maatregelen als voor mensen die niet gevaccineerd zijn. De komende tijd wordt dat nader onderzocht. Dat betekent dat alle voorzorgsmaatregelen ook gelden na vaccinatie.

Het is niet aan de IGJ om een uitspraak te doen over de individuele vrijheid van medewerkers om ervoor te kiezen zich niet te laten vaccineren. 

Wel vindt de IGJ  het belangrijk dat door zowel zorgaanbieders als zorgpersoneel de juiste afwegingen worden gemaakt om te komen tot goede en veilige zorg aan patiënten en cliënten. Dat betekent dat de IGJ de wijze waarop een zorginstelling goede en veilige zorg wil bereiken, met in achtneming van de inzet van niet-gevaccineerd personeel, meeneemt in haar toezicht. 

Vaccinatie is niet verplicht en mensen mogen ook niet gedwongen worden zich te vaccineren. Bezoek is daarnaast belangrijk voor het welzijn van cliënten. Het beperken van bezoek heeft grote gevolgen voor cliënten en hun naasten. Voor gevaccineerden gelden voorlopig ook nog dezelfde maatregelen als voor mensen die niet gevaccineerd zijn.
Het is daarom niet wenselijk dat bezoekers worden geweigerd alleen omdat zij niet zijn  gevaccineerd. In sommige gevallen mogen zorgaanbieders wel beperkingen of voorwaarden stellen aan bezoek. 

Wanneer mogen beperkingen wel?

In de wet staat dat zorgaanbieders voorwaarden mogen stellen aan de toegang van personen tot een zorglocatie om zo de verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Hierbij moet de zorgaanbieder wel met een aantal zaken rekening houden:

• Er moet een zorgvuldige afweging worden gemaakt waarbij ook mee moet worden gewogen wat bij de cliënt past en wat de cliënt nodig heeft. 
• De beperkingen of voorwaarden moeten in verhouding zijn met het doel dat de zorgaanbieder wil bereiken. 
• In de wet staan een aantal uitzonderingen. Personen die onder die uitzonderingen vallen moeten ook bij bezoekbeperkingen toegang blijven houden tot de instelling en cliënten. Bijvoorbeeld mantelzorgers en patiënten-/ en cliëntenvertrouwenspersonen.
• Brancheverenigingen willen zorgaanbieders helpen bij het nemen van beslissingen over hoe om te gaan met bezoek in coronatijd. Daarom hebben zij hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders te ondersteunen. Deze zijn terug te vinden op de websites van de brancheverenigingen. De zorgaanbieder dient deze te gebruiken bij het maken van haar afweging. 

Wat kan ik doen?

Bent u zelf cliënt of is een van uw naasten cliënt van een zorginstelling en bent u het niet eens met bezoekbeperkingen- of voorwaarden door een zorgaanbieder? Ga dan eerst in gesprek met de zorgaanbieder. Op onze website vindt u handige tips voor zo’n gesprek. Leidt dit niet tot een oplossing? Dan kunt u contact zoeken met de cliëntenraad of een klacht indienen via de klachtenregeling van de zorgaanbieder. Wilt u advies over wat u kunt doen met uw klacht? Neem dan contact op met het Landelijk Meldpunt Zorg. 

Dagbesteding is belangrijk voor cliënten. Het beperken van de dagopvang heeft grote gevolgen voor hen. Vaccinatie is daarnaast niet verplicht en mensen mogen niet gedwongen worden zich te vaccineren. Het is ook niet wenselijk dat cliënten niet naar de dagbesteding mogen, alleen omdat zij niet zijn gevaccineerd. De (algemene) maatregelen  zoals 1 ½ meter afstand en regelmatig handen wassen, zijn ook voor dagbesteding belangrijk om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Voor gevaccineerden gelden nog dezelfde maatregelen als voor mensen die niet gevaccineerd zijn. 

Maatwerk is belangrijk

Zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor het bieden van goede en veilige zorg. Op de dagbesteding zijn mogelijk ook kwetsbare cliënten aanwezig. Zij hebben een grotere kans om ernstig ziek te worden als ze besmet zijn met het coronavirus dan anderen. Daarnaast bestaan er soms grote verschillen tussen de cliënten die op dezelfde locatie dagbesteding krijgen. Maatwerk is dus belangrijk. Zorgaanbieders moeten daarom samen met cliënten en hun naasten afwegen wat mogelijk, haalbaar en wenselijk is. Door verschillende brancheverenigingen zijn hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders bij deze afweging te helpen. 

Beperkingen

In de wet staat dat zorgaanbieders voorwaarden mogen stellen aan de toegang van personen tot een zorglocatie om zo de verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Dit geldt ook voor locaties waar dagbesteding wordt gegeven. Hierbij moet de zorgaanbieder wel met een aantal zaken rekening houden:

• De zorgaanbieder moet een zorgvuldige afweging maken, waarbij ze ook meewegen wat past bij de cliënt en wat de cliënt nodig heeft. 
• De beperkingen of voorwaarden moeten in verhouding zijn met het doel dat de zorgaanbieder wil bereiken. 
• In de wet staan een aantal uitzonderingen. Personen die onder die uitzonderingen vallen, moeten ook bij bezoekbeperkingen toegang blijven houden tot de instelling en cliënten. Bijvoorbeeld mantelzorgers en patiënten-/ en cliëntenvertrouwenspersonen.
• Brancheverenigingen willen zorgaanbieders helpen bij het nemen van beslissingen over hoe om te gaan met dagbesteding in coronatijd. Daarom hebben zij hulpmiddelen gemaakt om zorgaanbieders te ondersteunen. Deze zijn terug te vinden op de websites van de brancheverenigingen. De zorgaanbieder dient deze te gebruiken bij het maken van haar afweging. 

Wanneer besloten wordt tijdelijk af te wijken van de gebruikelijke wijze van dagbesteding, verwacht de inspectie dat de zorgaanbieder samen met de cliënt en diens naasten zoekt naar een alternatieve vorm van dagbesteding die past bij de situatie van de cliënt. 

Wat kan ik doen?

Bent u zelf cliënt of is een van uw naasten cliënt van een zorginstelling en bent u het niet eens met bezoekbeperkingen- of voorwaarden door een zorgaanbieder? Ga dan eerst in gesprek met de zorgaanbieder. Op onze website vindt u handige tips voor zo’n gesprek. Leidt dit niet tot een oplossing? Dan kunt u contact zoeken met de cliëntenraad of een klacht indienen via de klachtenregeling van de zorgaanbieder. Wilt u advies over wat u kunt doen met uw klacht? Neem dan contact op met het Landelijk Meldpunt Zorg.