Sommige jongeren met ingewikkelde problemen verblijven in de JeugdzorgPlus (gesloten jeugdhulp). Deze instellingen zijn vanaf januari 2024 verplicht gegevens over vrijheidsbeperkende maatregelen te registeren en aan te leveren bij de inspectie. De inspectie brengt dit jaar voor het eerst de cijfers over deze maatregelen naar buiten. Dit zijn de maatregelen die in het eerste half jaar van 2025 zijn toegepast.
We keken ook naar de cijfers over toepassingen van dwang in de zorg in de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en in de verpleeghuiszorg en wijkverpleging. In de samenvatting Trends cijfers gedwongen zorg kijkt de inspectie ook naar de toekomst.
Ontwikkelingen in de gesloten jeugdzorg
Op 1 januari 2024 is de Wet rechtspositie gesloten jeugdhulp in werking getreden. Met deze wet wordt de rechtspositie van jongeren in gesloten jeugdhulp verbeterd. Er worden strenge voorwaarden verbonden aan het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen (VBM). Ook zijn in 2024 door de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en Justitie en Veiligheid (JenV), Jeugdzorg Nederland en de Vereniging Nederlandse Gemeenten bestuurlijke afspraken gemaakt over de af- en ombouw van gesloten jeugdhulp. Het doel is dat er in 2030 geen of nauwelijks gesloten jeugdhulp meer bestaat. Kijk voor meer informatie op Ombouw JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg).
Gesprekken over de aangeleverde gegevens
De analyse van de eerste registraties is gebaseerd op de registraties van 7 van de 8 JeugdzorgPlus-instellingen. Door een technisch probleem ontbraken de gegevens van één instelling. Bij de andere 7 JeugdzorgPlus-instellingen voldeden de registraties niet altijd aan de afgesproken eisen uit de technische handleiding, waardoor sommige gegevens onvolledig zijn. Hierdoor geven de analyses niet altijd een betrouwbare weergave van de praktijk.
Ondanks de beperkingen in de kwaliteit van de data ging de inspectie met de JeugdzorgPlus-instellingen in gesprek over de door hen aangeleverde gegevens. Dit leverde aanvullende en nuttige informatie op.
Zo spraken zij met elkaar over het feit dat zij de definities van VBM anders interpreteren en registreren. Ook bleek dat wanneer een bepaalde maatregel veel wordt ingezet, dit in sommige instellingen betekent dat een andere maatregel juist minder wordt ingezet. Daarnaast is er gesproken over lastige problemen die kunnen ontstaan bij minder vaak insluiten. Dit leidt soms tot onveilige situaties waar de de politie bij moet komen om op te treden.
Het vergelijken van cijfers en het uitwisselen van ervaringen bood de deelnemers aan de bijeenkomst de mogelijkheid om van elkaar te leren.
De inspectie deelt onderstaande gegevens ondanks de beperkingen in de kwaliteit van de data.
Aantal registraties vrijheidsbeperkende maatregelen
In de eerste helft van 2025 zijn er bij de 7 JeugdzorgPlus-instellingen 3100 maatregelen geregistreerd bij 387 jeugdigen. Het gemiddelde aantal registraties is 8 registraties per jeugdige, maar de helft van de jongeren heeft 4 of minder registraties en andere helft van de jongeren heeft 4 of meer registraties. De onderstaande staafdiagram toont het aantal registraties per jeugdige. Bij 56% van de jeugdigen is tussen de 1 en 5 vrijheidsbeperkende maatregelen geregistreerd.
Verdeling van jeugdigen naar aantal registraties vrijheidsbeperkende maatregelen
in procenten
Registraties van verschillende vormen van vrijheidsbeperkende maatregelen
De meest voorkomende vormen van vrijheidsbeperkende maatregelen zijn kamerplaatsing: 673 keer (22%), vastpakken of vastpakken en vasthouden: 646 keer (21%) en beperking communicatiemiddelen: 448 keer (14%).