Het aantal registraties door zorgaanbieders over gedwongen zorg nam de afgelopen jaren toe. Met zo’n 9 % per jaar. Dat ziet de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in verpleeghuizen, wijkverpleging, gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg. Het gaat daarbij bijvoorbeeld over gedwongen opnames, vrijheidsbeperkingen, insluiten en vasthouden, het onder dwang geven van medicijnen of iemand verzorgen of wassen die dat niet wil. Ook zijn er voor het eerst cijfers over vrijheidsbeperkende maatregelen in de gesloten jeugdzorg.
Dat blijkt uit de registraties over de afgelopen 3 jaar die zorgaanbieders naar de inspectie stuurden op basis van 2 wetten over dwang in de zorg.
Voor de stijging van de cijfers zijn er een paar mogelijke verklaringen, blijkt uit gesprekken met zorgaanbieders. Onder andere:
- Betere registraties. Dus zonder dat er echt meer dwang is toegepast dan eerder. Al verschilt de manier van registreren per zorgaanbieder nog steeds, zodat de cijfers onderling lastig te vergelijken zijn.
- Er zijn steeds meer cliënten met complexe problemen. Ook in totaal zijn er meer cliënten.
- Door personeelstekorten in de zorg zijn er steeds meer wisselende medewerkers die hun cliënten minder goed kennen. Dat kan leiden tot het sneller inzetten van gedwongen zorg.
Uitgangspunt: zo min mogelijk dwang
De 2 wetten die een basis bieden voor het toepassen van gedwongen zorg zijn de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Het uitgangspunt van beide wetten is dwang in de zorg zo veel mogelijk te voorkomen. En als het toch echt nodig is, dan zo min en zo kort mogelijk.
Dat is ook waar de inspectie tijdens bezoeken aan zorgaanbieders naar kijkt en over spreekt. Bij bezoeken aan verpleeghuizen komt vaak het opendeurenbeleid aan de orde. Ook in de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg en de jeugdzorg spreekt de IGJ tijdens bezoeken over het verminderen van dwang in de zorg.
Verder verwacht de inspectie dat zorgaanbieders (en hun koepelorganisaties) er zelf alles aan doen om gedwongen zorg zo veel mogelijk te verminderen. Ook eenduidige registraties zijn belangrijk voor het inzicht over dwang in de zorg, en daarmee voor bewustwording bij zorgverleners.
Slag om de arm bij de cijfers
De inspectie keek alleen naar de gegevens van zorgaanbieders die 3 jaar lang cijfers hebben aangeleverd. Het gaat om 83 % alle registraties over gedwongen zorg die de inspectie kreeg. Maar het gaat de inspectie vooral om de stijgende trend die uit de cijfers blijkt. Daarmee gaat de inspectie het gesprek met zorgaanbieders aan over het zo veel mogelijk verminderen van dwang in de zorg.
Gesloten jeugdzorg
Over de gesloten jeugdzorg (JeugdzorgPlus) zijn er voor het eerst ook cijfers over het toepassen van dwang in de vorm van vrijheidsbeperkende maatregelen. Van 7 van de 8 JeugdzorgPlus-instellingen, en alleen over de eerste helft van 2025. Dat komt door een vrij recente wetswijziging. Daardoor is er geen vergelijking met eerdere jaren mogelijk. In de meeste gevallen ging het om het plaatsen op de eigen kamer, vastpakken en/of vasthouden en om het beperken van telefoongebruik.