Wat zijn geneesmiddelenreclame en gunstbetoon?
Reclame maken voor geneesmiddelen mag niet zomaar. Daar gelden strenge regels voor. Dat geldt ook voor gunstbetoon, betalingen van fabrikanten aan bijvoorbeeld artsen. Dit is in de wet verboden, op enkele uitzonderingen na.
Centraal staat dat de beslissing tot het voorschrijven, ter hand stellen of gebruik van een geneesmiddel gebaseerd moet zijn op gezondheidsbelangen. De kwaliteit van zo’n beslissing moet niet op onwenselijke wijze beïnvloed worden door verkoopbevorderende activiteiten. Uitgangspunt is dat de patiënt of consument moet kunnen rekenen op objectieve voorlichting over en een integere keuze voor een bepaald geneesmiddel.
Hoofdstuk 9 van de Geneesmiddelenwet gaat over reclame. De Geneesmiddelenwet verstaat onder reclame: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.
Voorlichting of informatie valt niet onder reclame. Het verschil tussen reclame en voorlichting/informatie is soms moeilijk te maken en hangt af van de situatie. De kern bij voorlichting/informatie is dat deze nodig is voor een goede medische behandeling. Denk hierbij aan de bijsluiter. Het geneesmiddel of het gebruik ervan wordt niet aangeprezen
Of een bepaalde uiting moet worden gezien als reclame, is niet afhankelijk van de afzender. Iedereen kan reclame maken: bedrijven, maar ook artsen, apothekers, of andere personen.
2 soorten reclame
De Geneesmiddelenwet maakt onderscheid tussen twee soorten geneesmiddelenreclame:
- Reclame voor geneesmiddelen die op recept verkrijgbaar zijn;
- Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen.
Het is verboden om voor receptgeneesmiddelen publieksreclame te maken. Wel mag de reclame, onder voorwaarden, worden gericht aan beroepsbeoefenaren. Dat zijn beroepen zoals artsen, tandartsen, verloskundigen, apothekers en apothekersassistenten. Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen mag, maar ook daarvoor gelden regels.
Of een geneesmiddel met of zonder recept verkrijgbaar is, kunt u vinden in de geneesmiddeleninformatiebank van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
Reclame voor receptgeneesmiddelen
Het is verboden publieksreclame te maken voor geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn. Beroepsbeoefenaren zijn een uitzondering. Onder voorwaarden mag naar hen reclame gemaakt worden voor receptgeneesmiddelen. Zo moet reclame gericht op beroepsbeoefenaren de samenstelling, therapeutische indicaties, contra-indicaties, werking en bijwerkingen van het geneesmiddel bevatten. Ook moeten alle gegevens zodanig exact, actueel, verifieerbaar en volledig zijn dat de beroepsbeoefenaar de therapeutische waarde van het geneesmiddel kan beoordelen.
In Nederland mag geen reclame worden gemaakt voor geneesmiddelen die niet zijn geregistreerd door Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) of het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
Ook is misleidende reclame en reclame die het rationele gebruik van een geneesmiddel niet bevordert verboden.
De Stichting Code Geneesmiddelenreclame heeft tot doel geneesmiddelenreclame gericht op beroepsbeoefenaren in goede banen te leiden door middel van zelfregulering. Hiertoe is de Gedragscode Geneesmiddelenreclame opgesteld. Farmaceutische bedrijven kunnen bij de CGR advies en informatie vragen over de toepassing van de regels voor geneesmiddelenreclame bij marketing- en salescampagnes.
Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen
Het is wettelijk toegestaan publieksreclame te maken voor geneesmiddelen die zonder recept te verkrijgen zijn. Wel moet deze reclame aan bepaalde voorwaarden voldoen. Reclame-uitingen mogen nooit in strijd zijn met de uitgebreide bijsluitertekst en de eigenschappen van het geneesmiddel mogen niet overdreven worden. Medische claims mogen alleen gebruikt worden als deze in lijn zijn met de geregistreerde indicatie (de toepassing). De Keuringsraad beoordeelt reclame-uitingen voor zelfzorggeneesmiddelen aan de hand van de Code voor de Publieksreclame voor Geneesmiddelen.
Gunstbetoon
Naast reclame-uitingen is gunstbetoon ook een vorm van geneesmiddelenreclame. De Geneesmiddelenwet verstaat onder gunstbetoon: het in het vooruitzicht stellen, aanbieden of toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen.
Gunstbetoon is verboden, op een paar uitzonderingen na. Transparantie en redelijkheid zijn daarbij de basisbegrippen.
Zo is de vergoeding van deelname- en gastvrijheidskosten voor bijvoorbeeld congressen, bijeenkomsten en nascholingen aan artsen toegestaan, maar deze vergoeding moet beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is om aan de bijeenkomst deel te nemen, bijvoorbeeld inschrijfkosten, reiskosten en verblijfkosten. De geboden gastvrijheid moet bescheiden zijn.
Passende locatie
Belangrijk is onder andere de balans tussen wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke programmaonderdelen en of er sprake is van een passende locatie. Hiermee wordt bedoeld dat de locatie waar de bijeenkomst gehouden wordt qua uitstraling en faciliteiten ondergeschikt moet zijn aan het hoofddoel van de bijeenkomst. De locatie mag geen uitstraling hebben waardoor de locatie op zichzelf een reden is voor deelnemers om aan het evenement deel te nemen. Een luxe locatie (bijvoorbeeld een kasteeltje of landgoed) met uitgebreide faciliteiten, zal niet snel passend zijn voor een wetenschappelijke bijeenkomst.
Ook mogen artsen betaald worden voor diensten die zij verlenen voor een farmaceutisch bedrijf. Het kan bijvoorbeeld gaan om het geven van lezingen, advisering of het meewerken aan onderzoek. Hiervoor zijn maximale uurtarieven gedefinieerd en de dienstverleningsrelatie moet vooraf vastgesteld worden in een schriftelijke dienstverleningsovereenkomst. Ook moet de dienst van belang zijn voor de uitoefening van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst, de verpleegkunde of de verloskunst.
Financiële bijdragen en geschenken
Onder bepaalde voorwaarden is het voor farmaceutische bedrijven toegestaan financiële bijdragen te leveren aan innovatieve en/of kwaliteitsverbeterende zorgactiviteiten of -projecten. Die activiteiten moeten de directe of indirecte verbetering van zorg aan patiënten nastreven. Of ze moeten de bevordering van de medische wetenschap tot doel hebben. Deze financiële bijdragen worden ‘sponsoring’ genoemd.
Het geven van geschenken aan artsen is enkel toegestaan wanneer deze van geringe waarde zijn en artsen ze kunnen gebruiken in de beroepsuitoefening.
De regels voor gunstbetoon zijn wederkerig: wat een gever niet mag geven, mag een ontvanger niet aannemen.
Beslishulp
De stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) heeft de beslishulp Hoe blijf ik onafhankelijk ontwikkeld. Deze website is bedoeld voor zorgprofessionals die financiële relaties aangaan met farmaceutische bedrijven.
Om een patiënt of consument inzicht te geven in de financiële relaties die zijn/haar arts aangaat, wordt bepaalde informatie hierover openbaar gemaakt in het Transparantieregister Zorg.
Hoe handhaaft de inspectie?
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de naleving van de regels voor geneesmiddelenreclame. Het doel is ongewenste beïnvloeding voorkomen. Een patiënt moet erop kunnen vertrouwen dat hij een goed geneesmiddel krijgt waar hij beter van wordt. En niet de arts of de fabrikant.
Hoofdstuk 11 van de Geneesmiddelenwet gaat over handhaving. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft beleidsregels vastgesteld. In deze beleidsregels staat voor welke overtredingen een boete kan worden opgelegd en wat de hoogte is van de boete die opgelegd zal worden. Ook is hierin bepaald of de inspectie eerst een waarschuwing geeft, of direct overgaat tot het geven van een boete.
Het normbedrag voor een boete is € 150.000 voor grote bedrijven. De hoogte van de boete hangt af van de grootte van het bedrijf en de zwaarte en de ernst van de overtreding.
Inspectierapporten bekijken
Bekijk onze inspectierapporten geneesmiddelenreclame en gunstbetoon bij onze toezichtdocumenten. Klik (in het grijze vlak) op ‘Selecteer een zorgsector’ en kies voor ‘Geneesmiddelen, reclame en gunstbetoon’. Klik daarna op ‘zoek’.