Zorgen over om- en afbouw JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg)
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is bezorgd over wat ze ziet bij de om -en afbouw van de 15 JeugdzorgPlus-locaties. Juist bij jeugdigen met een plaatsing in de gesloten jeugdzorg moet vanwege de complexiteit van hun problemen goed gekeken worden naar wat de jeugdige nodig heeft. Het tijdig inzetten van passende hulp lukt niet. De inspectie vindt dat vrijheidsbeperkende maatregelen nooit mogen worden ingezet omdat mogelijkheden voor een andere aanpak ontbreken, maar constateert dat dit nu wel gebeurt. Er waren al onvoldoende vervolgplekken waardoor jeugdigen langer in de JeugdzorgPlus verblijven dan nodig is. Toch is in sommige regio’s de JeugdzorgPlus versneld afgebouwd, zonder dat hiervoor voldoende alternatieven gerealiseerd zijn. Dit blijkt uit de factsheet ‘Onvoldoende passende hulp in de JeugdzorgPlus’.
De IGJ bezocht in het najaar van 2023 alle 15 locaties voor gesloten jeugdzorg vanuit haar toezicht ‘Ombouw JeugdzorgPlus’. Hier worden kwetsbare jeugdigen geplaatst met complexe problemen die intensieve en soms gedwongen jeugdhulp nodig hebben. Landelijk is afgesproken dat de gesloten jeugdzorg anders moet. JeugdzorgPlus-locaties worden in een hoog tempo om- en afgebouwd.
De IGJ ziet dat in vrijwel alle JeugdzorgPlus-locaties het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen is verminderd. Het lukt medewerkers steeds beter om geweld of ruzie te voorkomen en alternatieven te gebruiken als de spanning bij een jeugdige oploopt. Hierin zijn verschillen tussen de 15 locaties. Bij een aantal JeugdzorgPlus-locaties worden toch nog vaak vrijheidsbeperkende maatregelen ingezet omdat de mogelijkheid voor een alternatieve aanpak ontbreekt. De inspectie vindt dat niet acceptabel. Geen van de locaties voldoet volledig aan de ‘Veldnormen terugdringen vrijheidsbeperkende maatregelen’. Ook werken niet alle locaties vanuit het ‘Nee, tenzij’-principe bij gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen.
Passende hulp
Jeugdigen die zijn geplaatst in de gesloten jeugdzorg krijgen nog niet meteen de juiste hulp. Terwijl dit juist bij deze jeugdigen belangrijk is in periode dat ze in de JeugdzorgPlus geplaatst zijn, en om deze periode zo kort mogelijk te houden. Nu moeten jeugdigen soms maanden wachten op behandeling en therapie. In de samenwerking tussen JeugdzorgPlus-locaties en onderwijs ziet de inspectie voorbeelden met passend onderwijs en dagbesteding op het niveau van een jongere. Maar deze samenwerking verloopt niet op alle locaties even goed. Het bieden van passend onderwijs en een dagprogramma moet worden verbeterd. Er zijn veel jeugdigen met verslavingsproblematiek in de JeugdzorgPlus, toch is hiervoor geen passend behandelaanbod. Elke JeugdzorgPlus-locatie heeft zzp’ers nodig om de personele bezetting op orde te houden, zij zijn niet altijd (hetzelfde) geschoold als het vaste personeel.
Onduidelijkheid
De inspectie ziet dat uitgestelde besluitvorming over het voortbestaan van de locatie een rol speelt bij de problemen van JeugdzorgPlus-locaties. Niet overal hebben gemeenten een keuze gemaakt welke locaties blijven voortbestaan. Dit zorgt voor onduidelijkheid waardoor niet wordt geïnvesteerd in personeel, innovatie of om kleinschaliger te werken. Ook ziet de inspectie regio’s waarin de JeugdzorgPlus versneld is afgebouwd, zonder dat hiervoor voldoende alternatieven gerealiseerd zijn of waarbij de opbouw daarvan niet financieel gedekt is. Op korte termijn zijn zowel regionaal als landelijk besluiten nodig om te zorgen dat er voldoende passend en kwalitatief hulpaanbod is voor deze groep jeugdigen. Ondertussen hebben alle aanbieders van gesloten jeugdzorg het financieel zwaar.
Hoe verder
De inspectie heeft de JeugdzorgPlus-locaties Horizon Bergse Bos (Rotterdam), Horizon Rijnhove (Alphen a/d Rijn), Levvel (Amsterdam, Duivendrecht), Pactum (Deurne), Pactum (Zetten), Parlan (Noord-Holland), Pluryn (Maarsbergen), ViaJeugd (Cadier en Keer) gevraagd een verbeterplan te maken op de punten waaraan ze niet voldoen. Als hierbij de samenwerking met de gemeenten en ketenpartners nodig is, verwacht de inspectie dat alle partijen samenwerken voor een passende oplossing. Bijvoorbeeld als aanvullende financiering nodig is om aan de eis uit de nieuwe wet te voldoen dat kamerdeuren niet meer afgesloten mogen worden. De kwaliteit van het verbeterplan van deze instellingen wordt door de inspectie beoordeeld.
Het toezicht op de ombouw JeugdzorgPlus gaat door in 2024. Zo kijkt de inspectie ook naar de alternatieve, open voorzieningen. Hierbij wordt gekeken naar de kwaliteit en het hulpaanbod aan jeugdigen met complexe problemen die voorheen in de JeugdzorgPlus terecht kwamen. Ook gaat de inspectie in gesprek met de gemeenten over wat nodig is om te komen tot voldoende en passend hulpaanbod voor de groep jeugdigen die intensieve en soms gedwongen jeugdhulp nodig hebben.
Daarnaast is er een toezicht van de inspectie op de afdelingen Zeer Intensieve Kortdurende Observatie en Stabilisatie (ZIKOS) bij JeugdzorgPlus-locaties iHUB ’t Anker (Harreveld) en Pactum (Zetten). Aanleiding hiervoor is informatie over deze afdelingen die de inspectie onlangs ontving.