Aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag
Goede en veilige zorg gaat niet alleen over medische aspecten, maar ook over sociale aspecten: een veilige zorgrelatie. Seksueel grensoverschrijdend gedrag door een zorgverlener, in welke vorm dan ook, past daar natuurlijk niet in. IGJ houdt toezicht op seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg. Daarmee willen wij bijdragen aan het bewustzijn, de preventie en interventie hiervan.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een groot maatschappelijk probleem, met veel invloed: ieder jaar worden naar schatting 100.000 mensen in Nederland slachtoffer. Voor een deel van hen is dat tijdens een zorgrelatie. Dit heeft vaak grote gevolgen voor het slachtoffer, diens naasten, de betreffende zorgverlener en zijn of haar collega’s.
In gesprek over een veilige zorgrelatie
Seksualiteit maakt deel uit van ieders leven. Openlijk praten over de positieve en negatieve kanten van seksualiteit, kan gevoelens van ongemak geven. Dat maakt het een gevoelig onderwerp om bespreekbaar te maken. Hoe doen zorgprofessionals dat? Wat bevordert of juist belemmert het gesprek over een veilige zorgrelatie? Wat helpt in het voorkomen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag?
Verkenning in zomer 2021
De IGJ wil antwoord op deze vragen en onderzoeken wat beste manier van toezicht op seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg is. Daarom doen wij in de zomermaanden van 2021 een verkenning. Deze is in alle zorgsectoren; van de ggz, jeugdhulp, gehandicaptenzorg, verpleeghuis- en thuiszorg, tot de eerstelijnszorg en in ziekenhuizen. De inspectie spreekt met diverse partijen, waaronder cliëntenorganisaties, brancheverenigingen en zorgaanbieders; van bestuurders tot zorgverleners.
Voor de inspectie is het gesprek over een veilige zorgrelatie, de eerste stap naar bewustwording en preventie. Om het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg écht te verminderen, is iedere zorgprofessional nodig. En moeten cliënten weten wat zij kunnen doen. De inspectie sluit haar onderzoeksfase daarom af met een bijeenkomst waarin leren en verbeteren centraal staan. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek, bepaalt de inspectie verdere activiteiten en de manier waarop de inspectie preventief toezicht houdt.
Meldingen laten diversiteit zien
Zorgaanbieders zijn wettelijk verplicht seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners bij de inspectie te melden. Ook anderen kunnen een melding bij de IGJ doen. Bijvoorbeeld een cliënt, patiënt of jeugdige, naasten of het Openbaar Ministerie.
Het aantal meldingen bij de inspectie over seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners met cliënten en patiënten als slachtoffer, daalde de afgelopen jaren nauwelijks. In 2020 kwamen er bijna 120 van dit soort meldingen binnen. Daarvan speelden er zo’n 40 in de gehandicaptenzorg, 40 in de geestelijke gezondheidszorg, 10 in de verpleging en verzorging, 10 in de eerstelijns zorg (huisartsen, fysiotherapeuten) en 10 in ziekenhuizen. De jeugdhulp zit niet in deze cijfers. Wel bekeek de inspectie 14 meldingen uit de jeugdhulp uit 2018 en 2019.
De plegers zijn zowel mannen als vrouwen, van alle leeftijden en van alle beroepsniveaus. De aard en de ernst lopen uiteen: van uitingen van verliefdheid tussen een zorgverlener en een cliënt tot ongewenste intimiteiten en ernstig seksueel misbruik. Uit de literatuur blijkt dat er voor slachtoffers een drempel is om seksueel grensoverschrijdend gedrag te melden. Zeker als de pleger een bekende is. Waarschijnlijk liggen de cijfers dus hoger dan bij zorgaanbieders en bij de inspectie bekend is.