Werk in de verpleeghuiszorg ook aan veilige toepassing van medische hulpmiddelen: 4 aanbevelingen

De inspectie ziet dat de bezochte verpleeghuizen beschikken over procedures voor veilige toepassing van medische hulpmiddelen. Deze procedures zijn bekend bij de medewerkers, maar niet altijd volledig opgenomen in een KMS. Hierdoor zijn de procedures geen onderdeel van de verbetercyclus van het KMS.

Een voorbeeld is de procedure voor het (tijdig) buiten gebruik stellen van hulpmiddelen. Een dergelijke procedure voorkomt dat een defect hulpmiddel in gebruik blijft en tot grote risico’s leidt. Een versleten tilband kan tijdens het gebruik bijvoorbeeld scheuren, waardoor de cliënt uit de tillift kan vallen.

De inspectie ziet tussen de verpleeghuizen verschillen in de criteria voor het buiten gebruik stellen van bijvoorbeeld tilbanden. In een aantal gevallen trof de inspectie tilbanden aan die volgens de afkeurcriteria van het verpleeghuis niet meer in gebruik hadden mogen zijn, maar dat nog wel waren. Als procedures onderdeel zijn van het KMS vindt in de verbetercyclus regelmatige controle op doelmatigheid van deze procedures plaats. Dit voorkomt bijvoorbeeld dat niet passende afkeurcriteria voor tilbanden worden gehanteerd. 

De inspectie zag tijdens de bezoeken dat alle zorgaanbieders een leermanagementsysteem gebruiken. Dit is een systeem waarin de bekwaamheden van zorgverleners door de zorgaanbieder gemonitord kan worden. De inspectie ziet dat dit systeem vaak door de zorgverlener zelf wordt bijgehouden. Verschillende zorgaanbieders hebben daarnaast een procedure voor het bekwaam kunnen werken met bijvoorbeeld tilliften. Dit is vaak een onderdeel van een til- en transfertraining (in het kader van het verplaatsen van cliënten). 

De inspectie ziet dat zorgaanbieders verschillend omgaan met het bekwaam houden van zorgverleners. Bij sommige zorgaanbieders is scholing een jaarlijkse of tweejaarlijkse verplichting. Bij anderen wordt dit meer overgelaten aan de eigen verantwoordelijkheid van de zorgverlener. Bij de introductie van nieuwe medische hulpmiddelen wordt de training en scholing meestal georganiseerd door de leverancier van het hulpmiddel. Belangrijk zijn heldere afspraken over hoe de zorgverleners weten hoe medische hulpmiddelen veilig worden toegepast en de opvolging hiervan plaatsvindt.

Een toename van eventuele risico’s ziet de inspectie in haar meldingenanalyse vooral bij de inzet van externe medewerkers, zoals uitzendkrachten en ZZP’ers. Bij de inzet van externe medewerkers vertrouwen sommige zorgaanbieders erop dat zij op de hoogte zijn van hoe medische hulpmiddelen gebruikt moeten worden. Externe medewerkers worden over het algemeen niet meegenomen in het scholingsbeleid. Wel draagt de zorgaanbieder de verantwoordelijkheid om ook bij de inzet van een externe kracht diens vaardigheden rondom het gebruik van medische hulpmiddelen te borgen.

Sommige zorgaanbieders geven aan dat zij hierover afspraken maken met bemiddelingsbureaus. Een enkele zorgaanbieder heeft de afspraak dat de externe zorgverleners geen medische hulpmiddelen mogen toepassen. Andere aanbieders werken externe medewerkers eerst hierop in of koppelen de externe medewerker tijdens een dienst aan een vaste zorgverlener.

De inspectie vindt het belangrijk dat informele zorgverleners goed begeleid en geschoold worden en dat de zorgaanbieder zicht heeft op de bekwaamheid van deze doelgroep met wie zij samenwerkt. Ook moeten afspraken over de inzet van de informele zorgverleners navolgbaar zijn. Zo kunnen informele zorgverleners veilige zorg en ondersteuning bieden en worden risico’s voorkomen.

De IGJ publiceerde hier eerder over in het webdossier https://www.igj.nl/onderwerpen/inzet-personeel-in-de-zorg.

Tijdens een van de inspectiebezoeken sprak de inspectie een cliënt van een verpleeghuis. De man van deze cliënt nam een deel van de zorg voor zijn rekening. Hij hielp zijn vrouw onder andere bij naar het toilet gaan. Hij was gewend een hulpmiddel te gebruiken voor het verplaatsen van zijn vrouw. Dit hulpmiddel werd door het verpleeghuis vervangen door een ander type. De man heeft zijn vrouw daarmee geholpen, maar omdat hij niet goed wist hoe hij het moest bedienen, kwam zijn vrouw ten val. Gelukkig zonder letsel.

De inspectie ziet dat zorgaanbieders erop vertrouwen dat de onderhoudsbedrijven de werkzaamheden op de juiste manier uitvoeren. De zorgaanbieders weten vaak niet welke werkzaamheden het onderhoudsbedrijf precies uitvoert. Om dit te kunnen beoordelen, is niet altijd de juiste kennis bij de zorgaanbieder aanwezig. Toch is de inspectie van mening dat zorgaanbieders kritisch moeten blijven op welke werkzaamheden het onderhoudsbedrijf precies uitvoert.

Dit kan door hier vragen over te stellen bij het onderhoudsbedrijf. Dit is essentieel bij het aangaan van een overeenkomst, maar ook tijdens de looptijd. Denk hierbij aan de volgende vragen:

• Zijn technici van het onderhoudsbedrijf aantoonbaar bekwaam om onderhoud en reparaties uit te voeren aan de medische hulpmiddelen die binnen de overeenkomst vallen?
• Worden de onderhoudsprotocollen van de fabrikant gevolgd?
• Worden de originele onderdelen gebruikt?
• Levert het onderhoudsbedrijf periodiek een verantwoordingsrapportage aan de zorgaanbieder?

Ook zag de inspectie tijdens de bezoeken dat cliënten in sommige gevallen medische hulpmiddelen gebruiken die zij zelf  hebben aangeschaft. Deze hulpmiddelen zijn niet altijd goed in beeld of geregistreerd binnen het systeem van de zorgaanbieder. Hierdoor worden ze vaak niet in het onderhoudsschema van de zorgaanbieder meegenomen, terwijl ze wel door de zorgverleners worden gebruikt. Hierdoor is het veilig inzetten van deze medische hulpmiddelen onvoldoende geborgd.

Wat kan helpen?

Een lokale leverancier van medische hulpmiddelen organiseert jaarlijks een gezellige middag voor de cliënten. Tijdens deze middag kunnen cliënten hun eigen hulpmiddelen gratis laten nakijken waarbij kleine reparaties meteen worden uitgevoerd. Een dergelijke middag borgt niet dat alle eigen hulpmiddelen worden onderhouden, maar het kan wel helpen. Ook hier is een goede leverancier van belang.