In een verbeterdoel staat een risicovol thema centraal. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd vraagt ziekenhuizen en particuliere klinieken om te laten zien hoe zij dit thema aanpakken. Bij een verbeterdoel beschrijven zij hun plan-do-check-act (PDCA)-cyclus. Door de manier waarop zij bezig zijn met het verbeterdoel, laten ziekenhuis en kliniek zien hoe zij hun leer- en verbetercyclus hebben geregeld.
2020 was het eerste jaar van de verbeterdoelen. Goede voorbeelden kwamen sindsdien duidelijk naar voren. Hiervan kunnen anderen leren om zo hun proces te verbeteren. Het is een mooi leerproces, waarin wij samen met de samenwerkende partners leren en verbeteren. De onderstaande video over een symposium dat we in 2024 samen met veldpartijen organiseerden, geeft een goed beeld van de achtergrond van verbeterdoelen en onze kijk op de toekomst.
[UP-TEMPO MUZIEK]
Logo Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verschijnt in beeld.
Beeldtekst: Toekomst en terugblik IGJ.
20 jaar van Basisset msz naar Verbeterdoelen msz.
Deze middag ging over het werken met Verbeterdoelen. De IGJ stimuleert dat ziekenhuizen en particuliere klinieken voor een bepaald onderwerp een volledige verbetercyclus borgen volgens plan-do–check-act. En hierbij leren van elkaar en zo samen verbeteren.
Henk de Groot - hoofdinspecteur IGJ:
Goedemiddag en van harte welkom op ons symposium.
Professor Ian Leistikow - coördinerend specialistisch adviseur IGJ:
Vandaag zijn we bij elkaar om te vieren dat we al 20 jaar werken met de kwaliteitsindicatoren. Dat doet de IGJ samen met partijen in het veld. Het waren eerst prestatieindicatoren toen werden het kwaliteitsindicatoren, daar hebben we heel veel mee bereikt. En nu gaan we over naar de volgende fase, de verbeterdoelen, en daar gaat het vandaag eigenlijk over.
Mariëlle Masselink - senior inspecteur IGJ:
Vanaf nu, vanaf vandaag, spreken we over de verbeterdoelen msz.
Henk de Groot - hoofdinspecteur IGJ:
Een manier om samen met nog meer professionals in de zorg te werken aan betere systemen om van elkaar te leren en de zorg voor patiënten te verbeteren.
Professor Ian Leistikow - coördinerend specialistisch adviseur IGJ:
Verbeterdoelen zijn meer een soort narratieve verantwoording. Dus we vragen ziekenhuizen en particuliere klinieken om zich te verantwoorden over een bepaald thema. Sommigen zijn vastgelegd, anderen mogen ze zelf aandragen in de toekomst van: wat doe je hier nou aan, wat maakt nou dat je vindt dat je goede zorg levert voor je patiënten? Wat mij in ieder geval opviel, is de energie van mensen. Mensen zijn heel erg bevlogen over dit onderwerp, daar willen we ook graag aan bijdragen. Die samenwerking is heel erg belangrijk, tussen ons als toezichthouder en de dokters, verpleegkundigen, apothekers en bestuurders in het veld.
[TANJA IN LIEDVORM]
Plan, do, check, act. Plan, do check, act.
Professor Ian Leistikow - coördinerend specialistisch adviseur IGJ:
We begonnen met een plenair gedeelte, dat werd ontzettend leuk ingeleid door Tanja, een cabaretier die ooit hier als medisch specialist werkte. Toen zijn we uiteen gegaan in drie deelsessies. Eentje ging over de vrijheidsbeperkende interventies, de ander ging over het diagnostisch proces, en de ander ging over de verbeterdoelen die mensen zelf mogen aandragen.
[MUZIEK]
Beeldtekst: Hoogtepunten.
Inspiratiesessie over het terugdringen van inzet (zware) vrijheidsbeperkende interventies.
Esther Burgers - verpleegkundig specialist Geriatrie Rijnstate, voorzitter landelijke werkgroep vrijheidsbeperkende interventies (VBI):
We hebben het gehad over het voorkomen van vrijheidsbeperkende interventies in de zorg. We weten dat deze interventies ook veel complicaties voor patiënten kan geven en eigenlijk preventie het meest van belang is. De key takeaway is, denk ik, kijken naar welke tools je in je eigen ziekenhuis hebt om zo min mogelijk zware vrijheidsbeperkende maatregelen in te zetten. Bij het ene ziekenhuis is dat bijvoorbeeld een vrijheidsinterventieteam. Dus dat is een speciaal team dat opgeleid is om te kijken of er überhaupt een indicatie voor is, danwel een stukje preventie te bieden. En als het dan moet gebeuren dat het goed gebeurt. In andere ziekenhuizen is het weer zo dat ze specialistische zorg hebben, dus alleen op afdelingen waar het heel veel voorkomt. Een duidelijke afspraak daarover: ken je patiënten, weet wie je voor je hebt, ook in de preventie kan dat heel erg helpen.
[MUZIEK]
Beeldtekst: Hoogtepunten.
Aan de slag met het eigen verbeterdoel.
Marcel Stam - radiation oncologist, Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie (NVRO):
We zijn hier bezig geweest met het eigen verbeterdoel van de IGJ. Ziekenhuizen mogen zelf een project aanleveren waar ze mee bezig zijn geweest, waar ze trots op zijn, om te laten zien: hier hebben we aandacht aan besteed. Als tip willen we graag meegeven: je mag het gewoon simpel houden. Het IGJ staat bekend om risico's, maar je hoeft niet alles perfect met een getalletje te meten. Laat zien dat je met een proces bezig bent, dat is vooral hetgene wat de IGJ wil zien. Wat je veel zag bij de groepsgesprekken na mijn presentatie, was dat mensen over de muren heen keken. Transmuraal de ene kant op, dus het ontslag. Alle informatie naar de eerste lijn, V&VN, medicatie, maar ook de andere kant op. De verwijzingen dat mensen op de juiste plek, bij de juiste persoon komen. Daar wordt door heel veel mensen gezien dat er winst te halen is.
[MUZIEK]
Beeldtekst: Hoogtepunten.
Introductie op het verbeterdoel diagnostische processen.
Marieke Pestman - coördinerend specialistisch inspecteur IGJ:
We hebben een sessie gedaan over het nieuwe verbeterdoel wat we ontwikkeld hebben over diagnostische processen. Dit is een verbeterdoel wat al een tijd in beeld was bij de IGJ als onderwerp, en waar eerst een werkgroep een onderzoek heeft gedaan van: wat is er nou nodig voor dat verbeterdoel? Vervolgens hebben we dat verbeterdoel opgesteld met die experts en daar kwamen allerlei dingen aan bod. Maar wat we zinvol vonden is niet alleen maar dat je alle uitslagen ziet, maar ook andere aspecten daarin mee te nemen, zoals gedrag, zoals klinisch redeneren. Doe eerst echt een goede anamnese en een goed klinisch onderzoek, en ga dan kritisch nadenken over wat je aanvraagt aan diagnostiek, om te voorkomen ook dat je overdiagnostiek gaat doen. Hoe zorg je dat je je uitslagen, die je hebt aangevraagd, dat die daadwerkelijk ook gezien worden en dat daar ook op geacteerd wordt? Terwijl ik heel erg denk vanuit het opbouwende van een verbeterdoel, waren daar best wel wat geluiden dat mensen angstig waren dat wij op de stoel van de dokter zouden gaan zitten, maar dat heb ik nu vanmiddag eigenlijk helemaal niet teruggehoord. Wat ik wel heel erg duidelijk heb gehoord, is dat dit onderwerp misschien wat onderbelicht is geweest en dat dit wel een onderwerp is wat we op deze manier heel goed met elkaar kunnen oppakken om daar een vervolg aan te geven, en ook het bewustwordingsproces echt een zetje kunnen geven om dit onderwerp goed op de agenda te krijgen.
Beeldtekst: De blik vooruit.
Mariëlle Masselink - senior inspecteur IGJ:
Zoals net al gezegd werd, verandert het nodige voor het veld en dat is ook gewoon goed om dat nu te benoemen. Wat zijn nou de grote onderdelen die daarin zitten? Eén is dat we jaarlijks één á twee verbeterdoelen zullen ontwikkelen. Dat doen we met inhoudelijke experts. Belangrijk dus ook om input te leveren. Neem contact op met je beroepsgroep of met je brancheorganisatie, geef ons input om een mooi verbeterdoel te ontwikkelen. Een ander stuk is dat een verbeterdoel vier jaar doorlooptijd heeft. We verwachten dan ook in die vier jaar dat een ziekenhuis of een kliniek dat verbeterdoel in die vier jaar kan doorlopen en kan borgen. Het derde wat we gaan doen is dat we inspiratiesessies blijven organiseren, en ook vanuit NVZ en ZKN, netwerkbijeenkomsten zullen organiseren. De bedoeling is dat mensen geïnspireerd raken van elkaar en leren van elkaar, om zo de zorg te verbeteren. En tenslotte, dat is wat we ook zullen blijven doen, is dat een accounthouder van een ziekenhuis of kliniek in gesprek blijft met het ziekenhuis en kliniek, over de aangeleverde verbeterdoelen. Wij noemen dat dialoog en dat zullen we dus ook blijven doen. Wij leren ook elke dag, net als vandaag, met alle inspirerende verhalen die we hebben gehoord en ook suggesties. En die horen we ook gewoon graag, want samen willen we graag patiëntenzorg verbeteren, en dat kan door te leren en te verbeteren.
Tanja - Cabaretier:
Samen doen, samen zorgen, met elkaar. Samen datgene doen waar je zo goed in bent: zorgen voor jouw patiënt.
[MUZIEK SPEELT KORT EN EINDIGT]
Logo Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verschijnt in beeld.
Beeldtekst: Onder de nieuwe naam Verbeterdoelen msz blijven we samen werken aan kwaliteitsverbetering binnen de medisch specialistische zorg.
Met elkaar in gesprek
De komende jaren willen we álle ziekenhuizen en particuliere klinieken meenemen in het gesprek over verbeterdoelen. Daarom organiseren we jaarlijks een inspiratiesessie en digitaal vragenuurtje. Zo kunnen ziekenhuizen, klinieken en inspectie met elkaar in gesprek gaan over de verbeterdoelen. De inspiratiesessies zijn bedoeld voor de personen die verantwoordelijk zijn voor de implementatie en vormgeving van het verbeterdoel in een ziekenhuis en kliniek. De vragenuurtjes zijn vooral bedoeld voor de verantwoordelijken voor het aanleveren van de gegevens voor de verbeterdoelen. Dit zijn meestal adviseurs en managers kwaliteit en veiligheid van de ziekenhuizen en klinieken.
Inspiratiesessies en Rode draden
In de tijdlijn hieronder ziet u welke verbeterdoelen aan bod kwamen tijdens eerdere inspiratiesessies. Daarnaast vindt u een verslag: de Rode draad. Ook vermelden we de aankomende inspiratiesessie in de tijdlijn zodra we de datum en tijd weten.
Antistollingsmedicatie als risico
Het gebruik van antistollingsmedicatie kent gezondheidsrisico’s. Als een patiënt te veel medicatie neemt, kunnen er bloedingen ontstaan. Te weinig medicatie kan leiden tot infarcten of herhaling van trombose. Ook neemt de complexiteit van de zorg voor patiënten die antistollingsmedicatie gebruiken toe. Een goedwerkende antistollingsprocedure met duidelijke protocollen en beschikbare stollingsexpertise is dan ook essentieel voor een ziekenhuis.
Met dit verbeterdoel uit de Basisset MSZ 2024 die u op onze site kunt vinden, willen we voorkomen dat patiënten aandoeningen krijgen als gevolg van te veel, te weinig of onjuiste antistollingsmedicatie. Dit kan door:
- Het hebben van een periprocedureel (rondom de ingreep) antistollingsprotocol én naleving van dit protocol;
- Het beleggen van verantwoordelijkheden rondom antistollingszorg, het hebben van duidelijke afspraken rondom antistollingsmedicatie en aandacht voor communicatie met zowel zorgverleners als patiënten.
- Duidelijke afspraken over hoe de lokale antistollingsexpertise is georganiseerd. Deze moet elke dag van de week elk uur van de dag beschikbaar zijn.
Doe inspiratie op met de Rode draad
Op 6 oktober 2025 organiseerden we een online inspiratiesessie. Sprekers van 3 ziekenhuizen deelden hun ervaringen met het verbeterdoel en gaven tips. Het verslag dat we schreven, de Rode draad Realiseren van een optimaal antistollingsbeleid, biedt inspiratie voor zorgprofessionals die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten die met antitrombotische therapie in ziekenhuizen en particuliere klinieken worden behandeld.
Wanneer een patiënt in het ziekenhuis onrustig is en/of verward gedrag vertoont, kan een (zware) vrijheidsbeperkende interventie (VBI) worden ingezet. De inzet van VBI kan (grote) gezondheidsrisico’s met zich meebrengen en psychische en/of fysieke schade veroorzaken. Het toepassen van (zware) VBI moet dan ook tot een minimum beperkt worden en voldoen aan de criteria van proportionaliteit, subsidiariteit, doelmatigheid en veiligheid.
Met dit verbeterdoel willen we de inzet van zware VBI (score 5) waar mogelijk terugdringen (zie pagina 33 van de Basisset MSZ 2023). Dit kan door:
- Visie, beleid en ambitie voor het weloverwogen inzetten van VBI, met als primaire focus het terugdringen van zware VBI
- Toepassen van alternatieve interventies en preventieve maatregelen
- Meer bewustzijn creëren en drempel verhogen voor de inzet van VBI
Doe inspiratie op om de inzet van (zware) VBI terug te dringen
Op 14 oktober 2024 organiseerde de IGJ een inspiratiesessie over dit onderwerp. Het doel was dat zorgprofessionals van elkaar leren en elkaar inspireren door goede voorbeelden te delen. Verschillende sprekers van ziekenhuizen en de landelijke werkgroep VBI vertelden hoe zij omgaan met dit verbeterdoel.
Benieuwd naar de resultaten en op zoek naar inspiratie? Lees in de Rode draad Terugdringen van de inzet van (zware) vrijheidsbeperkende interventies de samenvatting van deze sessie en de goede voorbeelden die de sprekers deelden.
Onnodig lang nuchter voor een operatie als risico
Het nuchter houden van de patiënt is belangrijk om inademing van voedsel in de longen te voorkomen bij een ingreep onder narcose. Echter, als een patiënt te lang nuchter is, kan de bloedglucosewaarde te laag worden en kan de bloeddruk dalen. Ook kan het leiden tot stress en discomfort. In Nederland spraken kinderanesthesiologen af dat kinderen tot kort voor de operatie nog heldere glucosehoudende dranken mogen drinken (6-4-0/1 principe). In de praktijk komt het te vaak voor dat kinderen onnodig lang nuchter zijn.
Met dit verbeterdoel willen we voorkomen dat kinderen onnodig lang nuchter zijn in de preoperatieve fase (zie pagina 15 van de Basisset MSZ 2022). Dit kan door:
- beleid vastleggen en uitvoeren dat helpt voorkomen dat kinderen te lang nuchter zijn voor anesthesie.
- duidelijke werkafspraken te maken tussen de verpleegafdeling en de operatiekamers over hoe te handelen bij dreigend langdurig nuchter zijn, omdat de operatie later is dan gepland. Hierbij is het belangrijk dat voorkomen wordt dat het kind te lang nuchter is én dat de informatievoorziening naar ouders/verzorgers en het kind goed verloopt.
- in begrijpelijke taal mondelinge én schriftelijke informatie te geven over het risico van te lang nuchter zijn aan ouders/verzorgers en het kind vóór de operatie.
Doe inspiratie op om te voorkomen dat kinderen onnodig lang nuchter zijn voor een operatie
Op 2 oktober 2023 organiseerde de IGJ een inspiratiesessie over dit onderwerp. Met als doel dat zorgprofessionals van elkaar leren en elkaar inspireren door goede voorbeelden te delen. Verschillende sprekers van ziekenhuizen en de werkgroep vertelden hoe zij omgaan met dit verbeterdoel.
Benieuwd? En wilt u graag leren van deze inspiratiesessie? Lees in de Rode draad Nuchterbeleid bij kinderen in de preoperatieve fase de samenvatting van deze sessie en de goede voorbeelden die de sprekers deelden.
Pijn als risico
Hoe kunnen ziekenhuizen en particuliere klinieken optimaal pijnbeleid goed organiseren? Hiervoor kunnen zij:
- Hun pijnbeleid opschrijven.
- Een infrastructuur voor pijnbeleid (pijnservice) inrichten.
- Zorgverleners goede toegang geven tot expertise op pijngebied.
- Een passend signaleringssysteem voor het opsporen van pijn inrichten. Met extra aandacht voor kwetsbare patiënten, frequentie van pijnmeting en registratie. En in aansluiting op dit signaleringssysteem moeten er afspraken zijn, voor het verbinden van een pijnmeting met een actie, zowel analyse als behandeling.
- Aandacht voor het beheersen van het gebruik van pijnmedicatie.
- Aandacht besteden aan niet-farmacologische interventies bij pijn.
Inspiratie voor optimaal pijnbeleid
Doel van de inspiratiesessie was om elkaar te inspireren en van elkaar te leren. Zo kunnen we samen bijdragen aan verbetering van pijnbeleid.
Rode draad
We hebben een document gemaakt met de rode draad uit deze tweede inspiratiesessie. Benieuwd en wilt u graag leren van deze inspiratiesessie? Lees dan Rode draad 'Een optimaal pijnbeleid in de zorginstelling'.
Continuïteit van zorg voor kwetsbare ouderen als risico
Goede continuïteit van zorg voor kwetsbare patiënten is één van de verbeterdoelen voor ziekenhuizen en particuliere klinieken. Hoe kunnen ziekenhuizen en klinieken continuïteit van zorg voor kwetsbare ouderen goed organiseren? Dit kan door te zorgen dat de juiste informatie op tijd bij de opvolgende verantwoordelijke zorgverlener is. Denk bijvoorbeeld aan informatie als: actuele aandoeningen en interventies, behandelplan voor de eerste week en een up-to-date medicatieoverzicht.
Inspiratie voor betere continuïteit van zorg
De inspiratiesessie was bedoeld om elkaar te inspireren en van elkaar te leren. Zo kunnen we gezamenlijk bijdragen aan verbetering van de continuïteit van zorg voor kwetsbare ouderen.
Rode draad
Wij hebben een document gemaakt met de rode draad uit de eerste inspiratiesessie. Benieuwd en wilt u ook graag leren van deze inspiratiesessie? Lees dan Rode draad 'Goede continuïteit van zorg voor kwetsbare ouderen'.
Vragenuurtje
Voor de verantwoordelijken voor het aanleveren van de gegevens voor de verbeterdoelen organiseren we elk jaar een digitaal vragenuurtje. Zo kunnen ziekenhuizen en particuliere klinieken vragen stellen over de aanlevering van verbeterdoelen. Bij het vragenuurtje is naast de inspectie een afvaardiging van de samenwerkende partners aanwezig: de Federatie Medisch Specialisten, UMCNL, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, en Zelfstandige Klinieken Nederland.
Het volgende vragenuurtje is gepland op donderdag 22 januari, van 15.30 tot 16.30 uur. Vanaf 15 december delen we op deze plek meer praktische informatie.