Ketenaanpak Valpreventie stimuleren en versterken

Publicatie | 22-08-2024

Thuiswonende ouderen kunnen steeds moeilijker op tijd de zorg krijgen die zij nodig hebben. Bijvoorbeeld als zij vallen. Want er zijn steeds minder zorgverleners en financiële middelen. Preventie is belangrijk om zorgvragen te voorkomen. Zorgverzekeraars en gemeenten zijn daarom gestart met de inrichting van de Ketenaanpak Valpreventie voor ouderen vanaf 65 jaar die thuis wonen. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd sprak hierover met de betrokkenen en keek naar de mogelijkheden om de samenwerking tussen de ketenpartners verder te stimuleren.

Vallen is een groot gezondheidsprobleem bij ouderen

Ouderen hebben een grote kans om door een val ernstig gewond te raken. Dit heeft grote gevolgen voor hun welzijn. Vaak zijn ze door de gevolgen van de val meer afhankelijk van anderen en neemt de kwaliteit van hun leven af. Tegelijkertijd neemt de druk op de zorg hierdoor toe. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat ouderen zo min mogelijk vallen. Dat is het doel van valpreventie.

Feiten en cijfers

In 2022 liepen 87.000 65-plussers na een val ernstig letsel op zoals een breuk of hersenletsel. 14.000 van hen zijn in dat jaar tijdelijk of permanent opgenomen in een verpleeghuis. Bekijk voor meer informatie: Feiten en cijfers valongevallen 65-plussers 2022

Start Ketenaanpak Valpreventie

Zorgverzekeraars en gemeenten zijn gestart met de inrichting van de Ketenaanpak Valpreventie voor thuiswonende ouderen van 65 jaar of ouder. Dat is vastgelegd in het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA).

Het doel van de ketenaanpak is om ouderen op te sporen bij wie het risico dat zij vallen groot is en dit risico vervolgens te verkleinen. Dit zijn naar schatting 1,1 miljoen ouderen. Deze groep krijgt een beweegprogramma aangeboden waarvan is bewezen dat het helpt om de kans op vallen te verkleinen: de valpreventieve beweeginterventie. Bekijk alle informatie over de Ketenaanpak Valpreventie op veiligheid.nl.

Inspectie verkent de Ketenaanpak Valpreventie

De inspectie vindt het belangrijk dat alle partijen die zorg en ondersteuning bieden aan ouderen met een valrisico goed samenwerken. En dat zij doen wat mogelijk is om vallen te voorkomen. In 2023 sprak de inspectie daarom met een aantal betrokkenen over de invulling van de Ketenaanpak Valpreventie.

De inspectie hoorde dat de gemeenten en de landelijke partijen zich inspannen om de Ketenaanpak Valpreventie met elkaar vorm te geven. Op het moment van onze gesprekken waren de meeste samenwerkingsverbanden rondom valpreventie nog in oprichting. Wij vinden het belangrijk om deze samenwerkingsverbanden de tijd en ruimte te geven om zich te ontwikkelen tot een goed functionerend samenwerkingsverband.

Uit de gesprekken kwamen geen zorgelijke signalen naar voren die deze ontwikkeling zouden (kunnen) belemmeren. Wij hebben er daarom vertrouwen in dat de gemeenten een goede start hebben gemaakt met de uitvoering van de Ketenaanpak.

Dit gaat goed

Voor de gemeenten en partijen die betrokken zijn bij de ketenaanpak valpreventie is er veel informatie beschikbaar. VeiligheidNL heeft bijvoorbeeld de handreiking Ketenaanpak Valpreventie gemaakt.
Landelijk is er een nauwe samenwerking tussen partijen zoals VWS, VeiligheidNL, RIVM en de VNG.
Er is structurele financiering vanuit de specifieke uitkering (SPUK) die gekoppeld is aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA).
Er zijn meetinstrumenten beschikbaar voor de opsporing van het valrisico en screening op valrisicofactoren.

Wat heeft aandacht nodig?

Uit de gesprekken kwamen ook een aantal aandachtspunten naar voren. Daarvan is het belangrijk dat gemeenten en betrokken samenwerkingspartners die meenemen in de verdere ontwikkeling van de Ketenaanpak Valpreventie. De inspectie blijft de ontwikkelingen bij deze netwerken volgen. Met het doel om de samenwerking en het functioneren van het netwerk te stimuleren.

Het is een uitdaging om voldoende ouderen op te sporen en dan met name de kwetsbare ouderen die deze preventieve zorg het hardste nodig hebben.
Het motiveren van ouderen om deel te nemen aan het programma en ook daarna te blijven bewegen is lastig.
Professionals van gemeenten ervaren het doorsturen van ouderen met een hoog valrisico naar zorgverleners als een lastige stap, vooral in gemeenten waar het netwerk nog niet is ingericht.

Professional in een gemeente: "Sommige bewoners hebben voldoende aan een flyer, die redden zich wel, maar andere bewoners moet je letterlijk bij de hand nemen en naar een les brengen. Dit vraagt overleg tussen partijen."

Voor ouderen met een hoog valrisico kopen zorgverzekeraars de beweeginterventie in. Voor ouderen met een matig valrisico ligt deze rol bij de gemeenten. Het is belangrijk dat gemeenten en zorgverzekeraars dit goed afstemmen zodat iedere risicogroep een passende interventie krijgt.
Er zijn zorgen of er voldoende zorgprofessionals beschikbaar zijn voor de uitvoering van de beweeginterventies.
Er zijn zorgen of gemeenten 1 van de 3 erkende beweeginterventies aanbieden of dat ze kiezen voor een niet-erkende interventie.

Er zijn zorgen over de uitvoeringslast voor de gemeenten. Er zijn grote verschillen tussen gemeenten: de grotere gemeenten hebben over het algemeen meer slagkracht en daar is meer capaciteit beschikbaar.
Individuele huisartsen en paramedici zijn soms moeilijk te betrekken omdat zij zelden deelnemen aan regionale of lokale overleggen.
Het RIVM gaat de Ketenaanpak monitoren. Niet alle gemeenten zijn ingericht om de gegevens voor deze monitor efficiënt te verzamelen.

De juiste randvoorwaarden

Om de ontwikkeling van de lokale samenwerkingsverbanden valpreventie verder te versterken is het belangrijk dat gemeenten en betrokken samenwerkingspartners zorgen voor goede randvoorwaarden. Er zijn 5 voorwaarden voor een succesvol samenwerkingsverband:

Ambitie

Stel met elkaar een gezamenlijke ambitie op en draag deze verder uit binnen de eigen organisatie.
Vertaal de gezamenlijke ambitie in een heldere doelstelling.

Belangen

Stel elkaar op de hoogte van ieders organisatiebelang, respecteer die en zoek daarin naar de gemeenschappelijke deler.

Relatie

Werk met elkaar aan het vertrouwen in elkaars deskundigheid en werkwijze
Geef elkaar feedback en wees bereid om van elkaar te leren.

Organisatie

Maak gezamenlijke afspraken over de organisatiestructuur binnen het netwerk.
Maak gezamenlijke afspraken over governance (leiderschap, financiën, verantwoording en toezicht) van het netwerk.
Borg met elkaar dat iedereen deze afspraken nakomt.

Proces

Betrek de cliëntengroep bij de manier waarop de samenwerking verloopt.
Draag zorg voor (of faciliteer) dat de (zorg)professionals in het netwerk met elkaar kunnen samenwerken.
Evalueer periodiek het samenwerkingsproces en stel dit waar nodig bij.