Vorige week heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Asielnoodmaatregelenwet aangenomen. Deze wet maakt de hulp aan mensen die illegaal in Nederland verblijven strafbaar. Het gaat hierbij niet alleen om het geven van een kop soep. Het gaat ook over het bieden van medische zorg. Het aannemen van dit wetsvoorstel leidde tot veel bezorgde reacties, ook in de zorg. Gaan mensen zonder geldige verblijfsvergunning straks nog naar de dokter als ze ziek zijn? En durven zorgverleners hen nog wel te helpen?
Marina Eckenhausen, inspecteur-generaal IGJ
Voor mij staat één ding als een paal boven water: het recht op medische zorg geldt voor iedereen die in Nederland verblijft. Zorgverleners mogen daarom niet worden gehinderd om hun werk te doen. Zij moeten kunnen handelen volgens de eed die zij hebben afgelegd.
Menselijkheid moet voorop staan
De drempel voor mensen die illegaal in Nederland verblijven om hulp te vragen is groot. Veel deuren blijven voor hen gesloten. Dat geldt niet voor de deuren van zorgverleners. Zij bieden, verblijfsstatus of niet, de zorg die vanuit hun beroepseed of zorghart nodig is. Het maakt niet uit of iemand aanklopt bij de straatdokter, de huisarts of het ziekenhuis. Het maakt ook niet uit of de reden van aankloppen een vraag over anticonceptie is, een wond die niet wil genezen of een acute blindedarmontsteking. Illegalen in Nederland moeten kunnen rekenen op de zorg die zij nodig hebben. Strafbaarstelling van illegaliteit betekent dat mensen zonder verblijfsvergunning zorg gaan mijden. Zij gaan nog meer onder de radar leven en stellen hun zorgvraag uit totdat het echt niet langer gaat. De menselijkheid voor deze al kwetsbare groep raakt met de wet uit zicht.
Zorgverleners moeten hun plicht kunnen doen
Het is niet makkelijk voor zorgverleners om de zorg voor mensen die illegaal in Nederland zijn te regelen. Dit komt omdat de regels ingewikkelder zijn. Door druk op de zorg zijn er bovendien veel wachtlijsten. Toch doen zorgverleners hun best. Dat staat immers in de Grondwet. Hun beroepscode verlangt dit ook van hen. Strafbaarstelling van hulp aan mensen die geen geldige verblijfsvergunning hebben is voor zorgverleners een duivels dilemma.
IGJ als toezichthouder op zorginstellingen en zorgverleners
Wij houden toezicht op de kwaliteit en veiligheid van zorg die geboden wordt aan alle mensen in Nederland. Het maakt niet uit wie die zorg ontvangt. Strafbaarstelling van zorg aan mensen die illegaal in Nederland verblijven heeft geen consequenties voor ons toezicht. Wel hebben we als toezichthouder een belangrijke taak in het signaleren van wetten in Nederland die elkaar tegenspreken. Daarom hierbij mijn oproep aan de wetgever: Stel zorgverleners niet voor onmogelijke keuzes. En zorg ervoor dat iedereen in Nederland kan blijven rekenen op de zorg die nodig is.
Marina Eckenhausen,
inspecteur-generaal Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
11 juli 2025: In de eerste regel stond dat de Asielnoodmaatregelenwet is aangenomen. Dit is onjuist. We hebben dit aangepast naar 'het wetsvoorstel Asielnoodmaatregelenwet is aangenomen'.