Jij (ver)telt, wij luisteren: ervaringen van jongeren met jeugdhulp
De inspectie wil van jongeren zelf horen hoe zij jeugdhulp ervaren. Elke ervaring telt, positief en negatief. Daarom riepen we via een campagne op sociale media jongeren op om anoniem hun verhaal te delen. 110 jongeren deden hun verhaal, de gemiddelde leeftijd was 17 jaar. De ervaringen gingen over alle soorten jeugdhulp, het meeste over therapeuten en psychologen, maar ook over bijvoorbeeld leefgroepen.
De ervaringen die jongeren met ons deelden over jeugdhulp zijn erg negatief. Gemiddeld geven ze de hulp die zij kregen een rapportcijfer 3,8. Ze ervaren weinig inspraak en vinden dat de hulp niet goed aansluit. Ook zijn randvoorwaarden niet op orde waardoor jongeren bijvoorbeeld met heel veel hulpverleners te maken krijgen. Sommige jongeren ervaren onveilige situaties. En meerdere jongeren vinden de hulp die zij ontvingen schadelijk. Ondanks dat een jongere ook aangeeft dat de hulp diens leven heeft gered, heeft de hulp vooral veel negatieve impact. De slechte ervaringen en gebrek aan vertrouwen in de hulpverlening hebben als gevolg dat het leven voor jongeren erg zwaar is, en problemen niet opgelost of juist erger dan vroeger zijn.
Zorg voor hulp die past!
Als de diagnose niet of fout is gesteld, wordt de hulp als niet effectief of aansluitend ervaren. Jongeren ervaren dat ze pas goede hulp krijgen wanneer de problemen heel ernstig worden. Terwijl een andere jongere meemaakte dat die juist door ernstige problemen geen passende hulp kon krijgen. Ook hebben jongeren soms het gevoel dat hulpverleners kennis missen van hun specifieke situatie en problemen. Daarnaast geven jongeren aan dat het belangrijk is om ook te kijken naar de omgeving van de jongere, zoals het contact met ouders.
- Ik loop al vanaf mijn 7e in het jeugdhulpsysteem, van het kastje naar de muur gestuurd. Daar waar mij werd verteld dat ik uitbehandeld ben was er weer een andere plek die me wilde helpen, maar dat niet kon omdat mijn problematiek te heftig was. Uiteindelijk ben ik op mijn 17e in klinische opname gegaan en daarna werd ik uit huis geplaatst.
- Ik heb me heel vaak opgegeven om hulp te krijgen om mezelf op orde te krijgen maar ik was er niet slecht genoeg aan toe volgens hen. Dit deed mijn verschrikkelijk veel pijn dat ik niet de hulp kon krijgen die ik nodig had.
- Mijn zus heeft altijd problemen gehad waarbij zij hulp kreeg. In dit proces werd mijn moeder betrokken maar ik nooit, systeemtherapie hoort toch het hele systeem te betrekken. Het was ergens begrijpelijk omdat ik jong was maar ik merkte genoeg van de problemen thuis en loop hiervoor nu ook nog steeds bij een psycholoog..
- Vanaf mijn 16e ben ik met een psycholoog gaan praten. Eén keer in de week had ik een afspraak. We hadden het over mijn problemen, maar we namen nooit echt actie en ik merkte geen verbetering. Ik heb veel verkeerde diagnoses gekregen en uiteindelijk ben ik op mijn 21ste gestopt met alle vormen van hulp. De therapie heeft nooit gewerkt, ik stond stil in mijn leven en therapie versterkte het gevoel alleen maar dat ik niet geholpen kon worden. De opluchting die ik dacht dat het zal brengen om te stoppen heeft het ook gebracht. Ik zit nog steeds heel erg in de knoop met mezelf maar ik vertrouw de zorgverlening niet meer. Ik vind het nog steeds jammer dat ik nooit de juiste hulp heb gekregen die ik nodig had en heb.
Neem jongeren serieus!
Jongeren ervaren geen inspraak. Ze mogen niet meebeslissen over hun hulp en geen eigen keuzes maken. Het vaakst hoorden we dat jongeren niet serieus genomen worden. Heel veel jongeren ervaren dat er over hen en niet met hen beslist wordt.
- Onpersoonlijk, als kind werd ik niet gehoord. Altijd over mij, in plaats van met mij. Als ik meer hulp wilde, kreeg ik die niet. Als ik aangaf niet meer hulp nodig te hebben, kreeg ik die wel. Ik voelde me niet gezien, niet in mijn waarde gelaten, niet gesteund en ben er getraumatiseerder uitgekomen dan ik binnenkwam. Ik zou mijn jongere ik, en alle kinderen, allemaal een persoon gunnen die naast ze staat in plaats van boven ze. Je bent als kind misschien nog niet helemaal ontwikkeld, maar het gevoel inspraak te hebben - een stem - is altijd belangrijk. Op welke leeftijd dan ook.
- Ik heb nooit goed hulp gekregen, ook al vroeg ik erom bij elk gesprek. Ik was niet belangrijk.
- Ik werd zelf in eerste instantie niet serieus genomen, maar naarmate mijn problemen alleen maar groter werden begonnen ze mij eindelijk (een beetje) te begrijpen.
- Toen ik met een psycholoog sprak werd ik vooral gekleineerd, en werden mij door haar woorden in de mond gelegd. Ik werd niet serieus genomen omdat ik als 13-jarige niet de vocabulaire bezat om goed uit te drukken wat ik voelde. Deze psycholoog heeft telkens mijn moeders kant gekozen in een situatie waarin juist IK degene was die eindelijk gehoord zou worden.
Bied professionele begeleiding!
Hoe een hulpverlener met de jongere omgaat is heel belangrijk. Jongeren ervaren soms dat hulpverleners informatie verdraaien of delen met derden zonder dat dit is afgesproken. Er is volgens jongeren weinig aandacht voor nare gebeurtenissen. Het is belangrijk dat hulpverleners luisteren, proberen te begrijpen, steunen, opkomen, helpen, de jongere goed informeren, actie te ondernemen en afspraken na te komen
- Ik vond de manier waarop ze praten alsof je een klein kind bent heel irritant.
- Ik zat bij een kinderpsycholoog van mijn 12e-15e. Hij dacht gewoon echt dat ik mentaal 6 was volgens mij, hij liet me tekeningen maken en hij praatte alsof ik een baby was.
- Mijn eerste ervaring met jeugdhulp was heel slecht. Ik had een psycholoog/therapeut die zonder mijn toestemming alles wat ik vertelde doorgaf aan mijn ouders, waarvan we van tevoren hadden afgesproken dat ze dat niet zou doen.
Laat jongeren niet vastlopen!
Door wachtlijsten moeten jongeren te lang wachten op hulp. Er zijn te veel wisselingen van hulpverleners, wat slecht is voor de vertrouwensband. Jongeren hebben te maken met veel verschillende plekken en overgangen van hulp. Doordat hulpverleners niet goed met elkaar samenwerken moeten jongeren steeds opnieuw hun verhaal vertellen. Overbruggingszorg, vervolghulp en nazorg zijn vaak niet op orde. Of de hulp wordt te snel gestopt, met name als een jongere 18 wordt.
- In mijn periode (1,5 jaar) in de jeugdhulp, heb ik meer dan 40 verschillende behandelaren gehad en daardoor het vertrouwen in de zorg verloren.
- Ik heb na bijna 4 jaar pas een verwijsbrief gekregen om getest te worden op adhd en autisme. De reden dat het zo lang duurde? Beide psychologen zeiden hetzelfde: "Lijkt er inderdaad op dat je adhd of autisme hebt, alleen kan dat niet want je haalt te hoge cijfers." Naar mijn ervaring denken ze dus haast alleen maar in stereotypes.
- Van alle gezinsvoogden (ontelbaar) zijn er maar 2 die ik fijn vond, die voor me opkwamen en waarbij ik me gehoord voelde. Maar die 2 unieke gezinsvoogden waren er maar kort.
- De zorg is soms te specifiek waardoor ik er niet in pas. Na het overlijden van mijn broer kon ik eigenlijk geen hulp krijgen omdat "rouw" niet een specifiek mentaal probleem is. Mijn zorgverlener heeft toen uiteindelijk eigenlijk maar wat moeten bedenken om te zorgen dat ik wel de hulp kon krijgen. Daarnaast is de wachttijd schrikbarend lang, ik heb wel eens toen ik het echt heel zwaar had 4 maanden op de wachtlijst gestaan. Dan voel je je zo ongehoord.
- Ik werd 18 en mijn psycholoog kreeg geen toestemming van de gemeente om mijn hulp langer door te laten gaan. Ik moest dus ineens heel snel weg en ik had niks meer. Door alle wachtlijsten kon ik nergens anders terecht en ik ben toen na een paar zeer slechte en heftige maanden in een psychische crisis terechtgekomen. Van deze plotselinge beëindiging van de hulp en de heftige tijd daarna zonder hulp, heb ik een trauma overgehouden waar ik nog last van heb.
Zorg dat jongeren veilig zijn!
Jongeren ervaren onveiligheid in de jeugdhulp, met name op groepen. Dit komt door fysiek, mentaal of seksueel pest- en grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners en groepsgenoten. De jongeren voelen zich daardoor geïsoleerd en bang, worden gediscrimineerd en hun grenzen worden overschreden. Zo vertelt iemand dat hulpverleners jongeren bedreigen en manipuleren. Jongeren vertrouwen er niet op dat hulpverleners op tijd ingrijpen. Bij deze ervaringen ontbreekt soms (steun van) een vertrouwenspersoon. Ook beschrijven jongeren dat ze te maken hadden met een fysiek onveilige omgeving binnen de jeugdhulp, en met slechte hygiëne.
- Ik werd geslagen en gepest en bedreigd door groepsgenootjes. Leiding deed hier niks aan. Ik heb er na 3 jaar nog steeds elke dag hartkloppingen en last van!
- Ondertussen had ik geen vertrouwenspersoon, iemand waarmee je echt kunt delen wat er speelt. Hierdoor kon ik verder doorslaan in het blowen en dit had weer effect op mijn schoolprestaties. Ik voelde mij door alle omstandigheden eigenlijk alleen nog maar meer een buitenbeentje.
- Ik was zo ontzettend bang dat ze me weer kwaad zouden doen, mentaal of fysiek. Ik sliep van 8 uur 's ochtends tot 5 uur 's middags, zodat ik niemand buiten mijn deur zou horen. Ik was zo bang om daar te zijn dat ik mij alleen 's nachts veilig kon voelen.
Waarover zijn jongeren wel positief?
- Ondanks dit alles heb ik ook hele fijne dingen mee gemaakt binnen de jeugdzorg, zoals uitjes en samen op vakantie gaan. Ik ben blij dat ik deze kant ook heb mogen zien.
- Mijn therapeut probeerde goed uit te leggen wat we gingen doen en probeerde mij te begrijpen.
- Uiteindelijk heb ik hulp gehad van een echte psycholoog, die vond ik super fijn. Ze wist hoe ze me kon benaderen, de inhoud was gepast. Het was zwaar maar ik heb er jaren later nog steeds er veel baat bij.
- Ik vind de zorg erg fijn. Ik word goed begeleid en geholpen. Toen ik iets aangaf wat ik niet fijn vond aan de behandeling werd daar goed naar geluisterd. Het plan werd aangepast, waarin ikzelf veel inspraak had. Ik vertrouw mijn psycholoog en dat zorgt voor fijne gesprekken.
Hoe gaan wij verder?
De inspectie vindt dat partijen zoals gemeenten, jeugdhulpaanbieders en professionals die met jongeren werken hun verantwoordelijkheid moeten nemen en echt naar jongeren moeten luisteren om ervoor te zorgen dat hun ervaringen verbeteren.
We blijven de ervaringen van jongeren ophalen, via sociale media en tijdens onze toezichtbezoeken in gesprekken met jongeren. Door deze verhalen weten we wat voor jongeren belangrijk is en waar we in het toezicht op moeten letten. Via jongerenrapporten vertellen we jongeren over wat we in het toezicht bij hun jeugdhulpaanbieder hebben gezien.
Ben jij een jongere?
Jouw ervaring in de jeugdhulp telt! Kijk op onze pagina voor jongeren.